Ουγγαρία: Οι Σοσιαλιστές, το ΔΝΤ και τα συντρίμμια...

Πολύ σπάνια η λεγόμενη φθορά της εξουσίας ισοδυναμεί με κάτι τέτοιο: μέσα σε μία τετραετία, το κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ουγγαρίας έχασε περισσότερους από τους μισούς ψηφοφόρους του κατρακυλώντας από το 43,2% στο ταπεινωτικό 19,3%. Οι ηττημένοι μπορούν τουλάχιστον να παρηγορηθούν στη σκέψη ότι οι "καλοί μαθητές" του ΔΝΤ έχουν συνήθως παρόμοια τύχη. Τον Δεκέμβριο του 2001, ο Φερνάντο ντε λα Ρούα εγκατέλειψε το προεδρικό μέγαρο της Αργεντινής με ελικόπτερο...

Κανείς δεν περίμενε ότι η λαϊκή αποδοκιμασία για το κυβερνών κόμμα θα έφτανε σε τέτοιο σημείο. Το σχετικά ανυπόληπτο μέχρι πρότινος Fidesz, ένα κόμμα της λαϊκιστικής δεξιάς που υπόσχεται να μεταφέρει το μοντέλο Μπερλουσκόνι στην Ουγγαρία, εκτινάχτηκε στο 52,8%, κάτι που μεταφράζεται σε 206 από τις 386 έδρες στο κοινοβούλιο. Το κόμμα αναμένεται μάλιστα να αυξήσει ακόμη περισσότερο τις έδρες του κατακτώντας ακόμη και κοινοβουλευτική πλειοψηφία δύο τρίτων στον δεύτερο γύρο των εκλογών που θα διεξαχθεί την επόμενη Κυριακή. Ακόμη πιο ανησυχητική ήταν η άνοδος του νεοφασιστικού Jobbik (16,7%) το οποίο διεξήγαγε μια απροκάλυπτα ρατσιστική προεκλογική εκστρατεία με στόχο τους Ρομά και τις άλλες μειονότητες.

"Οι Ούγγροι ψήφισαν κατά της απελπισίας" δήλωσε μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο ηγέτης του Fidesz και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις επόμενος πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν. Την εκτίμησή του δεν επιβεβαιώνει μόνο το εκλογικό αποτέλεσμα αλλά και μια προσεκτική ανάγνωση των υπόλοιπων στοιχείων. Η αποχή ξεπέρασε κάθε προηγούμενο φτάνοντας το 39%, ενώ ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους ψήφισε για κάποιο κόμμα χωρίς καμία προηγούμενη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Τι προκάλεσε μια τόσο σημαντική κρίση του πολιτικού συστήματος;

Μέλος της Ε.Ε. από το 2004, η Ουγγαρία χτυπήθηκε ιδιαίτερα σκληρά από την πρόσφατη οικονομική κρίση εξαιτίας της αυξημένης εξάρτησής της από το ξένο κεφάλαιο. Το δημόσιο έλλειμμα έφτασε στα ύψη με αποτέλεσμα τον Οκτώβριο του 2008 η κυβέρνηση των Σοσιαλιστών να ζητήσει επειγόντως τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία κατέληξε και τότε σε ένα μεικτό σχήμα ενίσχυσης. Το δάνειο που εγκρίθηκε το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς προερχόταν κατά τα δύο τρίτα από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (12,5 δισ. ευρώ) και κατά ένα τρίτο από την Ε.Ε. (6,5 δισ. ευρώ) ενώ 1 δισεκατομμύριο χορήγησε και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Η εκτέλεση του προϋπολογισμού της ουγγρικής κυβέρνησης τέθηκε υπό την αυστηρή εποπτεία του ΔΝΤ το οποίο δρομολόγησε μια σειρά από δρακόντεια μέτρα. Περισσότερες από 10.000 θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα καταργήθηκαν, το δώρο των Χριστουγγένων διαγράφηκε από τον χάρτη, ενώ οι μισθοί "πάγωσαν" για δύο χρόνια. Οι ιδιωτικοποιήσεις επεκτάθηκαν στους τομείς της παιδείας, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης. Οι συντάξεις και οι κρατικές επιχορηγήσεις προς την τοπική αυτοδιοίκηση μειώθηκαν δραστικά, ενώ τα όρια συνταξιοδότησης αυξήθηκαν.

Στο στόχαστρο βρέθηκαν επίσης οι ελάχιστες κοινωνικές παροχές που είχαν επιβιώσει στις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις μιας 20ετίας, με πρώτους στόχους τα επιδόματα αναπηρίας, ασθενειών ή τέκνων. Ο ΦΠΑ ανέβηκε στο 25% για τα καύσιμα και στο 18% για είδη λαϊκής διατροφής όπως το ψωμί και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 30% και του ρεύματος από 6% έως 8%. Το όριο για να συμπεριληφθεί κανείς στην κατώτατη κλίμακα φορολόγησης ανέβηκε από τα 6.700 ευρώ στα 17.500 ευρώ.

Σκληρό με τον κόσμο της εργασίας αλλά τρυφερό με τις επιχειρήσεις, το ΔΝΤ δικαιολόγησε μια σειρά φοροελαφρύνσεων και απαλλαγών θέτοντας ως κυρίαρχο στόχο την "ανάκτηση της εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών και τη δημιουργία φιλικού οικονομικού περιβάλλοντος για τους επενδυτές". Οι εργοδοτικές εισφορές στην κοινωνική ασφάλιση μειώθηκαν επομένως από το 32% στο 27%. Η φορολόγηση των εταιρειών αυξήθηκε μεν από το αστείο 16% στο 19% αλλά ο συμπληρωματικός φόρος "αλληλεγγύης" καταργήθηκε με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να βγουν συνολικά κερδισμένες.

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα μέτρα περιόρισαν τα δημόσια ελλείμματα, αλλά βύθισαν τη χώρα στην οικονομική ύφεση. Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 2,1% οι λιανικές πωλήσεις υποχώρησαν κατά 4,7% και η συνολική κατανάλωση των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 7%. Μέσα στο 2009, όλοι οι τομείς παραγωγής της Ουγγαρίας παρουσίασαν κάμψη. Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 17% και η αγροτική κατά το ίδιο ποσοστό. Ο κατασκευαστικός τομέας συρρικνώθηκε κατά 3% και διασώθηκε μόνο χάρη στις δημόσιες επενδύσεις.

Τι αντίκτυπο είχαν όλα αυτά στην ουγγρική κοινωνία; Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΣΑ, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας είναι σήμερα ένα από τα πιο υποβαθμισμένα της Ευρώπης, με αποτέλεσμα όσοι γεννιούνται σε συνθήκες φτώχειας να έχουν μηδενικές πιθανότητες κοινωνικής ανέλιξης. Και κάτω από τα όρια της φτώχειας βρίσκεται σήμερα το 7% του πληθυσμού, με διπλάσια ποσοστά να φλερτάρουν διαρκώς με το όριο.

Η μέση σύνταξη κυμαίνεται στα 230 ευρώ, ενώ το τρομακτικό ποσοστό ανεργίας συμβαδίζει με ένα από τα χαμηλότερα ωρομίσθια της Ευρώπης (7 ευρώ). Οι τραγικές συνθήκες διαβίωσης για τα λαϊκά στρώματα έχουν ρίξει το προσδόκιμο ζωής σε ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα της δυτικής Ευρώπης. Ακόμη πιο τραγική είναι φυσικά η κατάσταση για τους περίπου 500.000 Ρόμα που ζουν ακόμη και 10 χρόνια λιγότερο από τον μέσο Ούγγρο.

Η ζωή για τους Ρομά αναμένεται να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο μετά τη στροφή των ψηφοφόρων προς ακόμα δεξιότερες θέσεις. Η άνοδος του ακροδεξιού Jobbik ήταν άλλωστε η μοναδική εξέλιξη που έδειξε να προβληματίζει την Ε.Ε. "Πρέπει να εργαστούμε ώστε οι λαϊκιστικές, ξενοφοβικές, ριζοσπαστικές εθνικιστικές και αντιευρωπαϊκές θέσεις να έχουν τη λιγότερη δυνατή υποστήριξη" σχολίασε η ισπανική προεδρία. Οι δυνάμεις όμως αυτές ενισχύονται σταθερά τα τελευταία χρόνια στην ανατολική Ευρώπη (Ρουμανία, Βουλγαρία, Σλοβακία). Είναι μια άνοδος που συνδέεται ευθέως με τη ραγδαία εξάπλωση της φτώχειας και της απελπισίας σε όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Και φυσικά με τις συνταγές του ΔΝΤ για τον κατευνασμό των αγορών.