Μάρμαρα και λαθρομετανάστες

Καθώς η οικουμένη μαγεύεται από το ελληνικό θαύμα αξίζει να ακουστεί ένας άλλος λόγος για το τι σημαίνει πολιτισμός και τι μπορεί η Ελλάδα ως τόπος και καταγωγή πολιτισμού να συνεισφέρει σε αυτόν τον λόγο.

«Η καταγωγή είναι ο σκοπός», έλεγε ο Καρλ Κράους. Αν οι Ευρωπαίοι λάτρεψαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι γιατί θέλησαν να κατασκευάσουν έναν φωτεινό μύθο για τις ρίζες τους. Την απαράμιλλη ομορφιά της απαρχής αναζήτησαν, αυτήν θέλησαν να οικειοποιηθούν, λεηλατώντας τα Γλυπτά. Έργα μοναδικά που φανερώνουν την κατοχή του Πεπρωμένου από τον Ποιητή. Έργα που θα έφτιαχνε ένας θεός που δεν έχει πάψει να είναι άνθρωπος.

«Αυτό το παρελθόν είναι δικό μας», δηλώνει η εμμονή τους στην υφαρπαγή.


Σε άρθρο του περιοδικού Ο 19ος Αιών, με τίτλο Ο Αστεϊσμός περί των Ελγινείων μαρμάρων , ο τότε διευθυντής του Τζέιμς Νόουλς έγραφε το 1891:
Μάρμαρα και λαθρομετανάστες
«Τι ιδέα, ενώ έχωμεν τις ωραίες αυτές αρχαιότητες... τι ιδέα να τις στείλωμε στην άλλη άκρη της Ευρώπης!.... Ποιος γνωρίζει εάν καμμία από τις ολιγόβιες κυβερνήσεις της δεν θα τα πουλούσε αντί εκατομμυρίου στην Γερμανία, ή αντί δύο στην Αμερική, ή χειρότερα, εάν δεν θα τα πουλούσε λιανικώς, από λίγο στον καθένα;». Από την Αλεξάνδρεια ήλθε η οργισμένη απάντηση του Καβάφη στην εφημερίδα Εθνική :

« Είμεθα Κύριοι να διαθέσωμεν ως θέλομεν τα ημέτερα...Ο λόρδος Έλγιν απέκτησε τα μάρμαρα του Παρθενώνος ουχί από τους Έλληνες, αλλά από τους δυνάστες αυτών Τούρκους, αφαιρώντας ό,τι ήθελε άνευ της ελαχίστης μερίμνης διά το μνημείον όπερ απογύμνωνεν». Ο χρόνος όπως μπόρεσε κύλησε. Τα λαμπρά εγκαίνια δικαίωσαν τον Καβάφη, αφήνοντας έκθετο τον κάθε κύριο Νόουλς. Η απαίτηση επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι η απαίτηση ενός τόπου, μιας γης που κάποτε τα δημιούργησε.

Τι σχέση όμως έχουν τα ένδοξα Μάρμαρα, των οποίων την επιστροφή διεκδικούμε, με τους εξαθλιωμένους παράνομους μετανάστες των οποίων την επιστροφή, ή επί το κομψότερο την επαναπροώθηση, πασχίζουμε με κάθε τρόπο να πετύχουμε;

Ασεβείς μείξεις;

Καθώς το εξαίσιο Μουσείο της Ακρόπολης φέρνει στο επίκεντρο της οικουμένης την πολιτιστική μας κληρονομιά, συλλογίζομαι ότι ένα στοίχημα για την πολιτιστική μας πολιτική θα ήταν να στοχασθεί τρόπους και τόπους ώστε η έννοια του πολιτισμού να μην είναι ένα κενό νοήματος ρητορικό σχήμα.

O Δυτικός είναι ο πρώτος πολιτισμός που στηρίχθηκε στο ιδεώδες της οικουμενικότητας και της διιστορικής φύσης του ανθρώπου. Είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή για μια επαναξιολόγηση και επανεξέταση του αυτονόητου που περιλαμβάνει ο όρος πολιτισμός.

Ναι, είχε δίκιο η Μελίνα, ο πολιτισμός είναι η βαριά κληρονομιά μας. Έχω την αίσθηση πως ο πολιτισμός μας αυτός σήμερα, στο θέμα της μετανάστευσης, υφίσταται μία από τις πιο δραματικές δοκιμασίες.

Ο διαχωρισμός σε νομίμους και παρανόμους γέρνει εκ των πραγμάτων την πλάστιγγα υπέρ των πρώτων, όπου και εξαντλείται η όποια ανοχή και επιείκειά μας, αφήνοντας στο έλεος ανεξέλεγκτων πρακτικών τους δεύτερους. Λες και οι παράνομοι μετανάστες δεν εξακολουθούν να είναι νομίμως άνθρωποι, αλλά μεταμορφώνονται σε κάτι το μη ανθρώπινο. Δίχως όνομα, δίχως πατρίδα, από το πουθενά στο πουθενά, στο έλεος του κάθε λογής δουλέμπορα, στο έλεος του κάθε λογής «νόμιμου πολίτη» που θα αδειάσει επάνω του κάθε λογής δυσφορία, απελπισία και εκμεταλλευτικό μένος. Το κυνήγι μαγισσών, η μικροκομματική αξιοποίηση που αναπτύσσονται είναι ένα σκοτεινό σημείο του πολιτισμού μας.

Νιώθω απολίτιστη και ντρέπομαι όταν μαθαίνω π.χ. ότι σε μια ελληνική επαρχία σύρονται σαν τα ζώα δεμένοι με σχοινιά πίσω από ένα δίκυκλο λαθρομετανάστες, ντρέπομαι όταν ανθρώπινα πλάσματα, με ή χωρίς χαρτιά, λιντσάρονται, πυροβολούνται, κακοποιούνται για ό,τι κάνουν ή για ό,τι δεν κάνουν.

Ίσως είναι τώρα η στιγμή. Προσωπικά, θα ήμουν περήφανη για τον τόπο μου, αν, εκτός από τα Μάρμαρα, η Ελλάδα έπαιρνε την πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο μιας άλλης φωνής, διεκδικώντας π.χ. την επανεξέταση των πολιτικών της Δύσης απέναντι στην ενίσχυση του τρίτου κόσμου, τον αναστοχασμό ενός άλλου τρόπου διαχείρισης ενός προβλήματος που φανερώνει τις δυσχέρειες τις οποίες έχει σήμερα η πολιτισμένη Δύση να περιφρουρεί την έννοια του πολιτισμού.

Κι αν είναι ουτοπία να ζητάς μια λύση σε ένα τόσο δύσκολο θέμα, σαν να θες να γεμίσεις τη θάλασσα με ένα παιδικό κουβαδάκι, εξίσου ουτοπικό είναι να νομίζεις ότι με τη μηδενική ανοχή, τις διακρατικές συμφωνίες, τη φύλαξη των συνόρων και τα «στρατόπεδα υποδοχής»! θα επιλυθεί ένα φαινόμενο που έχει να κάνει με το ίδιο το πεπρωμένο του παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

Η ενθάρρυνση ενός άλλου λόγου δεν είναι μόνο θέμα ανθρωπιστικής πρακτικής, δεν έχει να κάνει με κουλτουριάρικες, ψευτο-αριστερές ρητορείες, όπως σε ορισμένα μίντια ακούμε αφειδώς να λέγεται. Έχει να κάνει με την προάσπιση και ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας του πολιτισμού.

HΦωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ

Ο διαχωρισμός σε νομίμους και παρανόμους γέρνει εκ των πραγμάτων την πλάστιγγα υπέρ των πρώτων, όπου και εξαντλείται η όποια ανοχή και επιείκειά μας, αφήνοντας στο έλεος ανεξέλεγκτων πρακτικών τους δεύτερους