«Σύνορα ανοιχτά για τους μετανάστες»

Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζουμε διαβάζοντας τον τίτλο ενός άρθρου είναι συχνά λανθασμένη. Το ίδιο έχει -πιθανότατα- συμβεί και σε σας με τον τίτλο του σημερινού μας άρθρου. Και αυτό γιατί δεν πρόκειται για την αναπαραγωγή γνωστού συνθήματος που ακούγεται σε αντιρατσιστική διαδήλωση ή αιχμηρής προγραμματικής πολιτικής διεκδίκησης κάποιας ριζοσπαστικής φιλο-μεταναστευτικής οργάνωσης.

Αποτελεί απλά μια ελεύθερη απόδοση του τίτλου -αλλά και του περιεχομένου- της Διεθνούς Έκθεσης του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (PNUD), που δημοσιεύτηκε στις 5 Οκτωβρίου 2009 και ο οποίος είναι επακριβώς ο εξής: «Αίροντας τα εμπόδια: ανθρώπινη κινητικότητα και ανάπτυξη» (http://hdr.undp.org).


Ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον προκαλεί, κυρίως, το περιεχόμενο της εν λόγω έκθεσης, βασικός στόχος της οποίας είναι η πρόσκληση προς τις κυβερνήσεις των χωρών υποδοχής «να περιορίσουν τα προσκόμματα που αφορούν στη μετακίνηση μεταναστών στο εσωτερικό τους και υπερβαίνοντας τα σύνορά τους να διευρύνουν τις ανθρώπινες επιλογές και ελευθερίες».

Κατ’ αρχήν, καταρρίπτονται για πολλοστή φορά οι ιδιαίτερα διαδεδομένοι μύθοι σχετικά με το ποιοι κυρίως μεταναστεύουν (όχι οι πλέον εξαθλιωμένοι) ή το πού κατευθύνονται κατά κύριο λόγο (στο εσωτερικό των χωρών καταγωγής τους και πάντως όχι προς τις ανεπτυγμένες χώρες). Επισημαίνεται, επίσης, όπως άλλωστε καταγράφεται από το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, ότι η μετανάστευση αποδεικνύεται σχεδόν πάντοτε επωφελής για τα οικονομικά μεγέθη και την απασχόληση των χωρών εγκατάστασης (και όχι μόνον). Τονίζεται δε ότι εφόσον οι μετανάστες διαθέτουν νόμιμο καθεστώς διαμονής και επομένως έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά δικαιώματα και σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες τα οφέλη για τις χώρες υποδοχής μεγιστοποιούνται.

Βέβαια, οι κυβερνήσεις πολλές φορές υιοθετούν τις εισηγήσεις των ειδημόνων σε θέματα υγείας, οικονομίας ή περιβάλλοντος, όμως ο τομέας της μετανάστευσης αποτελεί ίσως τη μοναδική περίπτωση στην οποία οι κυβερνήσεις πράττουν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που εισηγούνται οι ερευνητές του μεταναστευτικού ζητήματος παγκοσμίως.

Άλλωστε, η επιλογή της ημέρας δημοσίευσης της Έκθεσης του PNUD δεν αποκλείεται να μην είναι τυχαία γιατί με αυτό τον τρόπο στέλνεται ένα μήνυμα προς τη νέα κυβέρνηση που προέκυψε στην Ελλάδα από τις εκλογές της παραμονής της δημοσίευσης, δεδομένου ότι αυτή η κυβέρνηση θα αναλάβει να φιλοξενήσει στις αρχές Νοεμβρίου τις εργασίες του 3ου Παγκόσμιου Φόρουμ για τη Μετανάστευση και την Ανάπτυξη. Και το μήνυμα είναι σαφές: να μην πεταχτούν για άλλη μια φορά στον κάλαθο των αχρήστων οι υποδείξεις της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, αλλά να αρθούν τα εμπόδια στην ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων εντός ή εκτός των συνόρων της χώρας στην οποία (δεν είναι πλέον εφικτό να συνεχίσουν να) διαμένουν.

Στο προεκλογικό του πρόγραμμα το κυβερνών -σήμερα- κόμμα υποσχέθηκε δύο άξονες πολιτικής για τη μετανάστευση. Ο δεύτερος αναφέρεται στη διαφύλαξη των συνόρων και στην αποτροπή της παράνομης εισόδου μεταναστών (μηδενική ανοχή) σε συνδυασμό με τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης. Άραγε θα αποτελέσει η διεθνής συνδιάσκεψη του επόμενου μήνα την αφορμή για την αναθεώρηση αυτής της (επιπλέον αντι-αναπτυξιακής) θεώρησης της μετανάστευσης ως ζήτημα δημόσιας τάξης και την απαρχή μιας διαδικασίας επαναπροσέγγισης του δικαιώματος κάθε ανθρώπου να αλλάζει τόπο διαμονής;

Ή θα κυριαρχήσει για άλλη μια φορά η τάση συστηματικής παραγνώρισης των διδαγμάτων της επιστημονικής κοινότητας και των αιτημάτων των οργανώσεων προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με απώτερο στόχο την ικανοποίηση των ανικανοποίητων επιθυμιών της οικονομικής ελίτ για φτηνό και χωρίς δικαιώματα εργατικό δυναμικό εν μέσω οικονομικής ύφεσης;
* Ο Απόστολος Καψάλης είναι ερευνητής Εργασιακών Σχέσεων