Ο Γκράμσι και η φθίνουσα κοινωνική δυναμική της Ν.Δ.

Έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια από τη δημοσίευση του ιδεολογικού μανιφέστου της Νέας Δημοκρατίας, συγγραφέας του οποίου ήταν ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος, υπό τον τίτλο " πρόταση ελευθερίας". Αν και ο συγγραφέας του ιδεολογικού μανιφέστου της κεντροδεξιάς προερχόταν από την κεντρώα παράταξη και κατά κάποιο τρόπο σηματοδοτούσε τη διεύρυνσή της προς το κέντρο, στην πραγματικότητα ήταν μια διακήρυξη, που επισημοποιούσε τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική, που προσέδωσε στη Ν.Δ. ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης.

Ο κόσμος τότε ήταν διαφορετικός. Η σχολή του Σικάγου γνώριζε δόξες μεγάλες, το ίδιο και ο "ρηγκανισμός" στις ΗΠΑ και ο "θατσερισμός" στη Βρετανία, που σαγήνευσαν τη νεοφιλελεύθερη παράταξη σε ολόκληρο τον πλανήτη. Με αυτό το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα η Ν.Δ. του Μητσοτάκη κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές μετά την παραπομπή Παπανδρέου για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Δεν μακροημέρευσε όμως λόγω του Αντώνη Σαμαρά και των εξελίξεων στις διαπραγματεύσεις με την FYROM.

Τα γυρίσματα της ιστορίας φέρνουν σήμερα τον Αντώνη Σαμαρά στη διεκδίκηση της ηγεσίας της Ν.Δ. μετά την εκλογική της συντριβή. Μόνο που τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η σχολή του Σικάγου και ο νεοφιλελευθερισμός είναι σε ανυποληψία, ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, ενώ και ο ίδιος ο άλλοτε "κένταυρος" έχει μεταλλαχθεί, ομνύοντας πλέον στον κοινωνικό φιλελευθερισμό και όχι στον ακραίο νεοφιλελευθερισμό της αγοράς.

Η συζήτηση για τα αίτια της εκλογικής συντριβής της Ν.Δ. μου θύμισε μια ξεχασμένη παρακαταθήκη του Γκράμσι. Όχι αυτή για την ηγεμονία, που είναι η πιο γνωστή αλλά την άλλη, που αφορά τη μεθοδολογία και ειδικότερα την έννοια της ανάδρασης στην ιστορία. Ο Γκράμσι προσπαθούσε να μας δείξει ότι ένα γεγονός μπορεί να γίνει αίτιο, που να παράξει ένα νέο γεγονός και αυτό με την σειρά του να αναδράσει παράγοντας ή επηρεάζοντας ένα άλλο κ.ο.κ. Κάτι τέτοιο συμβαίνει με τη συζήτηση για τα αίτια της ήττας της Ν.Δ σήμερα.

Η Ν.Δ. επανήλθε στην εξουσία όταν διαμόρφωσε κεντροδεξιά φυσιογνωμία και απέκτησε ηθικό πλεονέκτημα έναντι του ΠΑΣΟΚ στο μείζον θέμα της διαφθοράς. Ενώ έχασε τις εκλογές όταν έδωσε την εντύπωση ότι μετατρέπεται σε σκληρό δεξιό κόμμα και απώλεσε το ηθικό πλεονέκτημα. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο λαός στις εκλογές επιλέγει κυβερνήτη. Η αποδόμηση Καραμανλή, ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, επιτάχυνε την πτώση, ενώ κληροδότησε στη Ν.Δ. ένα οξύ πρόβλημα ηγεσίας, με απρόβλεπτες, πιθανόν και επώδυνες επιπτώσεις για τη συνοχή και την προοπτική της.

Τα προβλήματα που ταλανίζουν την κεντροδεξιά παράταξη δεν είναι μόνο η κρίση κορυφής και ο τρόπος εκλογής του νέου αρχηγού αλλά και η εμφανώς φθίνουσα κοινωνική της δυναμική, όπως έδειξε το αποτέλεσμα της κάλπης. Η Ν.Δ. ακόμη και στις χειρότερες της στιγμές στην 35χρονη ιστορία της αντιπροσώπευε τα πιο δυναμικά κοινωνικά στρώματα. Όπως όμως δείχνουν τα ποιοτικά στοιχεία ανάλυσης του εκλογικού αποτελέσματος η Ν.Δ. προηγείται μόνο στους συνταξιούχους και έχει αξιοπρεπή ποσοστά στους αγρότες και στους απόφοιτους δημοτικού! Δηλαδή σε τρεις κατηγορίες φθίνουσες και κάθε άλλο παρά δυναμικές. Με άλλα λόγια το σημερινό πρόβλημα της Ν.Δ φαντάζει παρωνυχίδα μπροστά στην καταιγίδα, που έρχεται αν δεν υπάρξουν "σεισμικές" μεταβολές στην κοινωνική της βάση.

Ο δρόμος, που έχει μπροστά της η Ν.Δ. αν θέλει να ξαναγίνει κόμμα εξουσίας είναι αυτός της ευρωπαϊκής μεταρρυθμιστικής κεντροδεξιάς και όχι της νεοφιλελεύθερης δεξιάς. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προχωρήσει σε υπερβάσεις με χρονικό ορίζοντα, που μπορεί να ξεπεράσει την τετραετία. Οι μέχρι σήμερα τρεις υποψηφιότητες για την αρχηγία μόνο εν μέρει δίνουν απαντήσεις σε αυτή την στρατηγική.

Η Ντόρα Μπακογιάννη έχει το προβάδισμα επειδή φαίνεται να δίνει πιεστικότερη απάντηση στο πολιτικό ερώτημα ποιος μπορεί στο μέλλον να νικήσει τον Γιώργο, ενώ Αβραμόπουλος και Σαμαράς δίνουν πιο πειστική απάντηση στο πρόβλημα στρατηγικής, που ταλανίζει τη Ν.Δ. Και οι δύο όμως έχουν πληγώσει την παράταξη στο παρελθόν. Για να κατατεθεί υποψηφιότητα από τη γενιά των σαραντάρηδων πρέπει να υπάρξουν υπερβάσεις και συγκλίσεις, που θα αμφισβητήσουν κληρονομικά δικαιώματα και παγιωμένες αντιλήψεις προκειμένου να συγκροτηθεί ένα πλειοψηφικό ρεύμα ανανέωσης, πράγμα πολύ δύσκολο.

Ο Γκράμσι έλεγε πως η τάση να υποτιμάς και να μειώνεις τον αντίπαλο είναι δείγμα της δικής σου κατωτερότητας. Ίσως μετά τις εκλογές ο Κ. Καραμανλής να έγινε σοφότερος. Ίσως και η ηγετική ομάδα της Ν.Δ. να είναι πλέον σοφότερη. Στο εξής θα τους φανεί χρήσιμη αυτή η σοφία...
ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΠΑΚΟΥ