Αρχηγοί υπάρχουν, από δημοκρατικά κόμματα πάσχουμε

Αφού δεν έχουν θητεύσει, δεν έχουν εθιστεί, δεν έχουν δοκιμαστεί σε συλλογικές δημοκρατικές λειτουργίες, πώς τάχα να υπηρετήσουν τη δημοκρατία όταν διαχειρίζονται την εξουσία; Και πώς να αντιμετωπίσουν δραστικά τη βαθειά θεσμική κρίση;

Για τον απερίγραπτο τραγέλαφο στη Ν.Δ. λέω, μετά το εκλογικό στραπάτσο της και την παραίτηση του Κώστα Καραμανλή. Οι άνθρωποι, που κυβέρνησαν τον τόπο σχεδόν έξι χρόνια, βουλευτές, πρώην υπουργοί και ηγετικά κομματικά στελέχη, δείχνουν δημόσια να αγνοούν παντελώς την αλφαβήτα μιας δημοκρατικής κομματικής οργάνωσης και λειτουργίας: Τι είναι τακτικό και τι έκτακτο συνέδριο· πώς συγκαλείται· με ποια ατζέντα· πώς αλλάζει το καταστατικό· με ποια διαδικασία και από ποιους εκλέγεται ο νέος πρόεδρος κ.τ.λ. Αψίθυμοι και προπετείς, συναγωνίζονται σε ηχηρές καταγγελίες για την έλλειψη στο παρελθόν στοιχειώδους εσωκομματικής δημοκρατικής λειτουργίας (αφού δεν συνεδρίασε λ.χ. η Κεντρική Επιτροπή ούτε για να αναζητήσει τα αίτια της εκλογικής ήττας στις ευρωεκλογές) και δεν αναρωτιούνται καν πόσο οργανωμένα, συλλογικά και δημοκρατικά λειτουργούν και τώρα. Συγκροτήθηκε τσάτρα-πάτρα μια οργανωτική επιτροπή εκ των ενόντων και προκαταλαμβάνοντας το συνέδριο δρομολογήθηκε η εκλογή του νέου αρχηγού «από τη βάση» -όπως ήδη είχε προτείνει από καιρό ο Δημ. Αβραμόπουλος.


Η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Ν.Δ., το μόνο συλλογικό όργανο που συνεκλήθη μετεκλογικά, συνεδρίασε αποκλειστικά για να ακούσουν και να χειροκροτήσουν οι επιβιώσαντες βουλευτές, άλλοι με μάτια θολά και άλλοι πασιχαρείς, την αποχαιρετιστήρια ομιλία του αγρίως στραπατσαρισμένου αρχηγού. Για να δουν τον ώς χθες αγέρωχο και αρειμάνιο Κώστα Καραμανλή να δίνει οψίμως, με τραγική καθυστέρηση και ανώφελα πια, το καλό παράδειγμα στην περιλάλητη σεμνότητα και ταπεινότητα. Να δουν παραστατικά την αντιφατικότητα του ηγέτη με το απρόσμενα δραματικό τέλος: Αξιοσημείωτα αξιοπρεπής στην αυτοκριτική του, με την ανάληψη όλων των ευθυνών για την εκλογική συντριβή, αλλά και με ανεπαρκέστατο πολιτικό προβληματισμό: Δείχνει να πιστεύει ακόμη ότι έχασε τη μάχη, επειδή τρόμαξε το εκλογικό σώμα με σκληρές αλήθειες και όχι γιατί, με τον τρόπο που κυβέρνησε, έκανε τον ψηφοφόρο της Ν.Δ. να ντρέπεται να βγει στο καφενείο...

Σε εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα, αλλά με ανάλογη διαδικασία, συνεδρίασε και η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Για να χειροκροτήσει τον θριαμβευτή της εκλογικής αναμέτρησης Γιώργο Παπανδρέου στην πιο μεστή, ίσως, ομιλία του για τα τρωτά του πολιτικού μας συστήματος, που απαιτούν ριζοσπαστικά και επείγοντα μέτρα. Στο επίκεντρο, βεβαίως, η αναγκαία αναβάθμιση του ευνουχισμένου τώρα Κοινοβουλίου και η τολμηρή αλλαγή του εκλογικού συστήματος. Για το οποίο άφησε να αιωρείται αναπάντητο το καίριο ερώτημα κατά πόσο το γερμανικό σύστημα, «προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα» (ήτοι κομμένο και ραμμένο στα μέτρα τοου κυρίαρχου δικομματισμού), θα καταφέρουμε να το κάνουμε εξίσου καλπονοθευτικό με το σημερινό, που έδωσε στο ΠΑΣΟΚ άνετη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο με ποσοστό μόλις 44% των εγκύρων ψήφων, που αντιστοιχεί στο 35% του εκλογικού σώματος.

Αρχηγικός μονόλογος χωρίς αντίλογο, αφού δεν υπήρξε συζήτηση. Αλλο τόσο δεν υπήρξε συζήτηση ούτε κατά την προχθεσινή σύνοδο του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, όπου ο Γ. Παπανδρέου έδωσε έμφαση στον διαχωρισμό κράτους και κόμματος. Κάναμε λάθος -είπε- στο παρελθόν, όταν το ΠΑΣΟΚ έγινε «υποχείριο του κρατισμού» (το αντίστροφο θα 'λεγα: Το κράτος ήταν υποχείριο του κόμματος, είχε γίνει «πράσινο», όπως με κυβερνήσεις Ν.Δ. έγινε «γαλάζιο» -και μακάρι να τεθεί τέρμα σ' αυτή την αθλιότητα).

Στα δημοκρατικά κόμματα, ωστόσο, τα συλλογικά όργανα είναι ο κατ' εξοχήν χώρος για να εκφράζεται η «βάση», να ελέγχεται η ηγεσία, να διασταυρώνονται απόψεις και να λαμβάνονται αποφάσεις. Οταν συνεδριάζουν μόνο για να ακούν τον αρχηγό και για να επικυρώνουν τις επιλογές του με ψηφοφορίες, μεταβάλλονται σε συνάξεις χειροκροτητών και κλακαδόρων.

Στη Ν.Δ. δεν έχουν αποφασίσει ακόμη για την καθυστερημένα συγκαλούμενη το προσεχές Σάββατο Κεντρική Επιτροπή: Αν θα πάρουν τον λόγο και άλλοι εκτός από τους τέσσερις διεκδικητές της αρχηγίας, Δημ. Αβραμόπουλο, Ντόρα Μπακογιάννη, Αντ. Σαμαρά και Π. Ψωμιάδη· και αν η ατζέντα δεν θα εξαντληθεί στα θέματα του καταστατικού και του συνεδρίου.

Ετσι κι αλλιώς, το κενό από την έλλειψη εσωκομματικής δημοκρατίας και τη μη λειτουργία των συλλογικών οργάνων σπεύδουν να το καλύψουν τα ΜΜΕ -και κυρίως τα ηλεκτρονικά, τηλεόραση και Διαδίκτυο:

* Στις τηλεοπτικές εκπομπές έγινε η απόπειρα να αναζητηθούν τα αίτια της δεινής εκλογικής ήττας. Κατά τον χειρότερο τρόπο -για χάλι μαύρο, μιλάμε: Μια δράκα στελεχών, με προκλητικά έκδηλη την εύνοια καναλαρχών και τηλεοπτικών αστέρων, να περιφέρονται σε όλα τα κανάλια από όρθρου βαθέος μέχρι βαθείας νυκτός και να βρυχώνται αλληλοσπαρασσόμενοι και υπεραμυνόμενοι της κομματικής... ενότητας.

* Από τους ελάχιστους που αρθρώνουν λόγο, επέλεξαν βεβαίως τις εφημερίδες για να διατυπώσουν τις προτάσεις τους για μια ριζική ανασυγκρότηση του κόμματος ο Αρης Σπηλιωτόπουλος, με τα «οκτώ σημεία» του και με κοινό άρθρο τους (στην «Καθημερινή») οι Ν. Δένδιας, Γ. Παπαθανασίου και Κ. Χατζηδάκης.

Για το επίπεδο του προβληματισμού στο στελεχικό δυναμικό της Ν.Δ. είναι αποκαλυπτικές οι απαντήσεις στο επίμονο ερώτημα των τηλεοπτικών αστέρων: Με ποιο κριτήριο θα επιλέξετε τον νέο αρχηγό. Εννέα στους δέκα τον θέλουν πρωτίστως δυναμικό, για να κατατροπώσει τον Γ. Παπανδρέου και να οδηγήσει σύντομα τη Ν.Δ. ξανά στην εξουσία...

Από επίδοξους αρχηγούς άλλο τίποτα σ' αυτό τον τόπο. Στους θεσμούς είναι που πάσχουμε. Και οι θεσμοί, ακριβώς, είναι που διαμορφώνουν τους πολίτες και διασφαλίζουν ένα ευνομούμενο κράτος, μια στοιχειωδώς ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας και την κοινωνική συνοχή.

Με τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών (85%) να δηλώνουν ότι δεν τα εμπιστεύονται, τα απαξιωμένα και από τους ηγέτες τους πολιτικά κόμματα πάσχουν βαρύτερα απ' όλους τους θεσμούς. Με συνέπεια τον εκφυλισμό της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε μόλις καλυπτόμενη με φτιασιδώματα ολιγαρχία.

Κι, ωστόσο, τα πολιτικά κόμματα παραμένουν αναγκαίο κακό. Ωσπου να φτάσουμε (οψέποτε φτάσουμε) σε μια επαναστατικά διάφορη θέσμιση της κοινωνίας με μορφές άμεσης δημοκρατίας, που είναι και το μονίμως ζητούμενο.
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΟΤΣΗ