Σαν σήμερα, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1939, ακριβώς πριν από 70 χρόνια, πέθανε στο Λονδίνο ο πατέρας της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ. Σε ηλικία 83 ετών και μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο της γνάθου και 33 εγχειρήσεις, έφυγε από τη ζωή ίσως η σπουδαιότερη προσωπικότητα του προηγούμενου αιώνα, που με την επιστήμη της και την ανακάλυψη της ύπαρξης του ασυνειδήτου άλλαξε τον τρόπο που βλέπουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους και την αρρώστια.Τιμώντας τη μνήμη του Φρόιντ, λίγα χρόνια μετά την έλευση του 21ου αιώνα, η «C.P.» κάνει μια μικρή αναδρομή στη ζωή και στο έργο του, ενώ παράλληλα συνομιλεί με έναν από τους σημαντικότερους ψυχιάτρους, ψυχαναλυτές της χώρας μας, τον κ. Δημήτρη Ρήγα, για όλα αυτά που άφησαν ο Φρόιντ και η ψυχανάλυση στον άνθρωπο του δυτικού πολιτισμού.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Σίγκμουντ Φρόιντ γεννήθηκε στις 6.30 μ.μ. της 6ης Μαΐου του 1856 στο Φράιμπουργκ της Μοραβίας. Η μητέρα του ονομαζόταν Αμαλί, παντρεύτηκε 20 χρονών με τον πατέρα του Γιάκομπ, ο οποίος τότε ήταν ήδη 40 ετών και αυτός ο γάμος ήταν ο δεύτερος για εκείνον. Από τον πατέρα του ο Σίγκμουντ κληρονόμησε την αίσθηση του χιούμορ, το διορατικό σκεπτικισμό του για τα γυρίσματα της τύχης που έχει η ζωή, τη συνήθειά του να επισημαίνει ένα..
ηθικό δίδαγμα αναφέροντας κάποιο εβραϊκό ανέκδοτο, το φιλελευθερισμό του και την ελευθεροφροσύνη του. Από τη μητέρα του, η οποία τον λάτρευε, προερχόταν, όπως ο ίδιος καταγράφει, η συναισθηματικότητά του. Ο Φρόιντ έδειχνε από πολύ νωρίς μεγάλο ενδιαφέρον για την ανακάλυψη των ριζών της οικογένειάς του, όχι μόνο της στενής αλλά και της ευρύτερης. Πίστευε ότι με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος καταλαβαίνει τα δικά του κληροδοτημένα αλλά και επίκτητα χαρακτηριστικά. Σε εκείνον οφείλουμε σήμερα τη γνώση ότι οι ουσιαστικές βάσεις του χαρακτήρα έχουν ήδη τεθεί μέχρι την ηλικία των τριών χρόνων και ότι ύστερα τα γεγονότα έχουν τη δύναμη να τροποποιήσουν σε ένα βαθμό όσα έχουν χαραχθεί στην προσωπικότητα, αλλά όχι να τα αλλοιώσουν. Πάντως, λίγα πράγματα έχει γράψει για την παιδική ηλικία του και συνήθιζε να λέει ότι «ήταν δύσκολοι καιροί και δεν αξίζουν να τους θυμάται κανείς».
Η σταδιοδρομία
Τελειώνοντας το σχολείο, ο Φρόιντ αντιμετώπισε το επιτακτικό πρόβλημα να διαλέξει σταδιοδρομία. Ως παιδί ονειρευόταν να γίνει στρατηγός ή υπουργός. Για έναν Βιενέζο εβραίο, όμως, οι επιλογές δεν ήταν πολλές. Η νομική πέρασε για λίγο από το μυαλό του, αλλά η ιατρική ήταν αυτή που τελικά τον κέρδισε. Για την ιατρική αυτή καθαυτήν δεν ένιωθε κάποια ιδιαίτερη έλξη και δεν το έκρυβε από τους γύρω του. Στράφηκε, όμως, στη νευρολογία και στα πειράματα, διότι είχε μεγάλη ανάγκη για μάθηση και για διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων. Το πτυχίο της ιατρικής το έλαβε το 1881, και από εκεί και πέρα ξεκίνησε η μεγάλη αναζήτησή του πάνω στον ανεξερεύνητο χάρτη της ανθρώπινης ψυχής.
Προσωπική ζωή
Ο Φρόιντ ήταν ασυνήθιστα αφοσιωμένος στη γυναίκα του. Παρ’ όλο που κατά τη διάρκεια του γάμου του υπήρχαν εικασίες που του χρεώνουν διάφορους πλατωνικούς έρωτες. Βέβαια στο ζήτημα της τέλεσης του γάμου αντιμετώπισε προβλήματα· απεχθανόταν όλες τις τελετές, ιδιαίτερα τις θρησκευτικές. Δεν γλίτωσε, όμως, από τον πολιτικό γάμο και παντρεύτηκε τη Μάρθα Μπερνάις. Έκαναν 6 παιδιά, ενώ μαζί τους έμενε και η Μίνα, αδερφή της Μάρθας, με την οποία ο Φρόιντ είχε αναπτύξει μια εσωτερική και πνευματική σχέση. Η Άννα ήταν το μοναδικό του παιδί που τον ακολούθησε στην ψυχανάλυση, ασχολούμενη με τα παιδιά και φροντίζοντας τον πατέρα της μέχρι το τέλος.
Σημαντικά έργα
«Η Ερμηνεία των ονείρων» θεωρείται το σπουδαιότερο έργο του Φρόιντ. Είναι εκείνο μέσω του οποίου το όνομά του θα γίνει πιο γνωστό μέχρι σήμερα. Για το άλλο σημαντικό του έργο, τις «Τρεις πραγματείες για τη θεωρία της σεξουαλικότητας», πίστευε ότι θα γίνει σύντομα αποδεκτό από όλους, ενώ για την «Ερμηνεία των ονείρων» επιθυμούσε να διαρκέσει περισσότερο. Ευφυής αλλά και με ιδιαίτερα καυστικό χιούμορ, συνήθιζε να σχολιάζει για τις δύο μεγάλες του ανακαλύψεις: τα όνειρα και την παιδική σεξουαλικότητα. «Φαίνεται πως το ’χει η μοίρα μου να ανακαλύπτω μόνο το προφανές: Ότι τα παιδιά έχουν σεξουαλικές αισθήσεις, πράγμα που γνωρίζει κάθε νταντά, και ότι τα όνειρα της νύχτας είναι εξίσου με τα όνειρα της ημέρας μια εκπλήρωση επιθυμίας». Η ανακάλυψη του ασυνειδήτου, ο χωρισμός της ψυχικής συσκευής σε τρία μέρη, το εκείνο, το εγώ και το υπερεγώ, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα στη σχέση μάνας-παιδιού, καθώς και η ανακάλυψη ότι η ρίζα των νευρώσεων βρισκόταν στην καταπιεσμένη σεξουαλικότητα είναι αδρομερώς όσα έφερε στην επιφάνεια ο άνθρωπος που ένωσε την επιστημονική αναζήτηση με τη φιλοσοφία, την αρχαία ελληνική πραγματεία με τις τέχνες. Ένας γιατρός που έβαλε πρώτα τον εαυτό του κάτω από τον εξεταστικό φακό και δεν φοβήθηκε τι αυτός θα αποκάλυπτε.
Δημήτρης Ρήγας, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής
«Έκανε τον άνθρωπο υποκείμενο του εαυτού του»
Ο Σίγκμουντ Φρόιντ συνέβαλε πολλαπλώς στην πορεία του δυτικού πολιτισμού. Δεν ήταν μόνο η σοβαρή κλινική δουλειά του αλλά και η προσφορά του στην καθημερινότητα του δυτικού ανθρώπου. Από τον Φρόιντ μέχρι σήμερα έχει αλλάξει ο τρόπος που κατανοούν οι άνθρωποι τις προσωπικές τους σχέσεις, τα παιδιά τους και το παρελθόν τους. Χάρη σε εκείνον η σεξουαλικότητα ήρθε στο φως και αντιμετωπίστηκε με περισσότερο θάρρος και λιγότερα ταμπού.
Οι αρχές του δεν επηρέασαν μόνο την ψυχαναλυτική πράξη. Εμπλούτισαν τις τέχνες, την εκπαίδευση, τη λογοτεχνία, την ποίηση αλλά και την πολιτική και την οικονομία. Κατόρθωσε με την επιμονή του και την προνοητικότητά του να αλλάξει τα στερεότυπα του πουριτανισμού και της σεμνοτυφίας. Αλλά και στην ψυχιατρική η προσφορά του είναι ανυπέρβλητη. Αντιμετώπισε τον άρρωστο ως υποκείμενο που του αξίζει να τον σέβονται και να τον ακούνε. Τον έβγαλε από το ψυχιατρικό άσυλο και τον τοποθέτησε μέσα στη ζωή, ενώ πίστεψε ότι με τη δύναμη του λόγου, της διαπροσωπικής επαφής και του πλαισίου μπορούσαν να γίνουν θεραπευτικά θαύματα. Δυναμικός, μεγαλοφυής αλλά και ασίγαστος, μελέτησε την αρχαία ελληνική πραγματεία αλλά και μυθολογία, αγάπησε την επαφή με άλλους πολιτισμούς και κόμισε στη νεοσύστατη επιστήμη του πανανθρώπινες ιδεολογίες και αρχές.
Σήμερα, όμως, η ψυχανάλυση βρίσκεται υπό καταδίωξη. Και αυτό συμβαίνει διότι ο καπιταλισμός βρίσκεται σε έξαρση, στήνοντας στον τοίχο την πνευματικότητα και την εσωτερικότητα του ανθρώπου. Η ψυχανάλυση όπως και η ψυχή θέλουν χρόνο, ενώ ο καπιταλισμός, που φτιάχνει διαρκώς είδωλα τα οποία γρήγορα αποκαθηλώνει, μάχεται την ανάγκη για ουσιαστική ενδοσκόπηση και καταβύθιση στην ύπαρξη. Ακόμα και στο χώρο της τέχνης, σήμερα βλέπουμε καθημερινά νέα προϊόντα, τα οποία δίνουν την ψευδαίσθηση ότι μας απενοχοποιούν, αλλά ουσιαστικά δεν μας φέρνουν σε επαφή με την ουσία μας.
Πηγή: Ernest Jones: «Σιγκμουντ Φρόιντ», Ίνδικτος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου