Φέτος κλείνουν 200 χρόνια από τον θάνατο του Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν

Φέτος κλείνουν 200 χρόνια από τον θάνατο του Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν. Αν ψάξετε στα βιβλιοπωλεία να βρείτε κάποιο βιβλίο του, θα είναι μάταιος κόπος. Μέχρι και στην πατρίδα του, τη Γαλλία, έχει ακόμα και σήμερα δυσκολίες να εκδοθεί, σε αντίθεση με τον Καρλ Μαρξ που ξαναγίνεται μπεστ σέλερ. Ο Προυντόν ήταν μια εξίσου σημαντική προσωπικότητα με τον Μαρξ. Και οι δυο τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα για τη διαμόρφωση των δύο βασικών ρευμάτων της Αριστεράς. Ούτε αναρχισμός θα υπήρχε σήμερα χωρίς τον Προυντόν ούτε σοσιαλισμός χωρίς τον Μαρξ. Μπορεί να υπήρχε κάτι άλλο που να έμοιαζε με αυτά τα ρεύματα ιδεών. Αλλά θα ήταν χωρίς τη σφραγίδα αυτών των δύο στοχαστών.

Ο Προυντόν, σαν όνομα, είναι γνωστός στους διανοούμενους της Αριστεράς, κυρίως από τις πολεμικές του Μαρξ εναντίον του. Αλλά δεν έχω ενδείξεις για μελετητές του έργου του, εκτός από μια κατηγορία αναρχικών, μειοψηφικών στο χώρο τους, που έχουν τη ρετσινιά τού κουλτουριάρη. Είναι αλήθεια πως από τα τέλη του 19ου αιώνα-αρχές του 20ού αιώνα, το αναρχικό κίνημα δαιμονοποιήθηκε και ταυτίστηκε με τρομοκρατικές πράξεις. «Η προπαγάνδα της πράξης» ταυτίστηκε με μια σειρά από εντυπωσιακές δολοφονίες σε όλη την Ευρώπη, με ιδιαίτερη έξαρση στη Ρωσία και τη Γαλλία και αυτή η εικόνα του αναρχικού, ως μηδενιστή που ενδιαφέρεται μόνο για το κοινωνικό χάος, επικρατεί ακόμη και σήμερα στα ΜΜΕ.

Εκτός από τους ίδιους τους αναρχικούς, είναι λίγοι αυτοί που καταλαβαίνουν πως ο αναρχισμός ήταν ένα παγκόσμιο κίνημα της εργατικής τάξης. Ποιος ξέρει για τα αναρχικά κινήματα των αρχών του 20ού αιώνα στην Ιαπωνία, την Κίνα, την Κορέα; Αυτά είχαν αναφορά στον Πιοτρ Αλεξέγεβιτς Κροπότκιν, που οι ιδέες του για αμοιβαιότητα ήταν συγγενικές με τις ιδέες του Κομφούκιου.

Ο διεθνισμός του τροφοδοτούσε τον αντιιμπεριαλισμό τους και τους επέτρεπε να αναπτύξουν αντιμιλιταριστική δράση.

Αλλά ας μην πάμε τόσο μακριά. Στην Ισπανία, η CNT (Εθνική Συνομοσπονδία της Εργασίας) είχε στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου 2 εκατομμύρια μέλη. Το σημαντικότερο αναρχικό κίνημα της Ευρώπης, που διασπάστηκε αργότερα και έδωσε δύο βασικά ρεύματα: Αυτοί που είχαν βρεθεί στο εξωτερικό επέμεναν στην ένοπλη πάλη εναντίον του Φράνκο. Οι άλλοι που είχαν μείνει στο εσωτερικό την είχαν εγκαταλείψει και έθεταν ένα εύλογο ερώτημα.«Αν ο λαός με τα όπλα στα χέρια νικήθηκε, πώς θα μπορέσουμε τώρα, που έχει τα χέρια άδεια, να τον καλέσουμε να παλέψει βίαια;».

Το να αποσαφηνίζει κανείς τον αναρχισμό σαν φαινόμενο μηδενιστικής βίας είναι δεξιά ερμηνεία που συμπίπτει με την αντίστοιχη σταλινική. Υπάρχουν βίαιοι αναρχικοί. Αλλά αυτοί είναι μια μειονότητα σε ένα παγκόσμιο κίνημα που αγωνίζεται σε πολλά μέτωπα. Από την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση μέχρι την οικολογία, κινήματα αλληλεγγύης, αγώνες για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά, δράση εναντίον της πυρηνικής ενέργειας, οικολογικές παρεμβάσεις, ακόμα και βιολογικές παραγωγές μαζί με το τίμιο εμπόριο. Και σε πολλά άλλα μέτωπα στην Ευρώπη υπάρχουν συνδικάτα αναρχοσυνδικαλιστών, με εναλλακτικές δράσεις και προτάσεις, όπως η απεργία των λιμενεργατών στο Λίβερπουλ, που την είδαμε στο φιλμ του Κεν Λόουτς.

Αλλά εκεί που η αναρχία θριάμβευσε ήταν σ' όλες τις μορφές της τέχνης, άσχετα αν ο δημιουργός δηλώνει αναρχικός ή όχι. Ή μπορούμε να το πούμε και αλλιώτικα. Αν η τέχνη αποκτήσει πολιτική έκφραση, αυτή θα είναι μόνο αναρχική, μη διδακτική και καθόλου καθοδηγητική. Ετος Προυντόν, λοιπόν, θα κάνουμε τίποτα στην Ελλάδα ή ακόμα είναι πολύ προχωρημένος για τα χρηστά αριστερά μας ήθη;

* Συγγραφέας - βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α' Αθηνών


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ