Παγκόσμιο φαινόμενο η καταστροφή των μικρο-αγροτών

Το φαινόμενο δεν είναι βέβαια μόνον ελληνικό. Η διεθνοποίηση της αγροτικής οικονομίας, η οποία έχει οδηγήσει στον τριπλασιασμό του παγκοσμίου εμπορίου σε τρόφιμα από τότε που φούντωσε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, ήδη έχει οδηγήσει σε μια πελώρια συγκέντρωση. Η ίδια η αγροτική εκβιομηχάνιση, ως τμήμα της εντατικοποίησης της γεωργίας στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς, σημαίνει μια τεράστια συγκέντρωση σε όλα τα στάδια (παραγωγή, διανομή, κατανάλωση). Μια συγκέντρωση που καταλήγει αναπόφευκτα στον έλεγχο της τροφικής αλυσίδας από μια οικονομική ελίτ, δηλαδή τις πολυεθνικές που ελέγχουν τη παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, χημικών και μηχανημάτων, τις σουπερμάρκετ που ελέγχουν τη διανομή κ.λπ. Η συγκέντρωση αυτή ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της γενικότερης συγκέντρωσης οικονομικής δύναμης που επιφέρει η δυναμική της οικονομίας της αγοράς και της συνακόλουθης πληθυσμιακής συγκέντρωσης στα αστικά κέντρα. Η εκβιομηχάνιση
αυτή σήμαινε ακόμη την σημαντική αύξηση της παραγωγής, εφόσον είχε συνέπεια την αύξηση της παραγωγικότητας όσων απόμειναν στη γεωργία, αλλά και τη συνακόλουθη συμπίεση των τιμών των αγροτικών προϊόντων. Η συγκέντρωση και η παγκοσμιοποίηση έχουν συνέπεια ότι οι πολυεθνικές και οι μεγαλοαγρότες από τη μια μεριά και τα σουπερμάρκετ από την άλλη εκτοπίζουν τους μικρούς αγρότες, μέσω της συμπίεσης των τιμών που επιβάλλει ο παγκόσμιος ανταγωνισμός. Συγχρόνως, η εξάρτηση του αγρότη από τις πολυεθνικές για την προμήθεια των φυτοφαρμάκων, μηχανημάτων κ.λπ. δημιουργεί άλλο ένα παράγοντα εκτόπισης των μικρό-αγροτών. Για να επιβιώσει ο αγρότης πρέπει να ελαχιστοποιεί τα έξοδα παραγωγής και ο αγώνας αυτός είναι εντονότερος όσο πιο απορυθμισμένες είναι οι αγορές, Ο μέσος αγρότης στη Βρετανία για παράδειγμα παράγει σήμερα τρεις φορές περισσότερα τρόφιμα από ο,τι πριν 25 χρόνια αλλά το εισόδημα του είναι το μισό του τότε εισοδήματος του.

Ενδεικτικά της σημερινής συγκέντρωσης στον τομέα των τροφίμων είναι μόλις δημοσιευθέντα στοιχεία που φανερώνουν ότι 30 πολυεθνικές ελέγχουν ένα τρίτο των επεξεργασμένων τροφίμων, 5 ελέγχουν το 75% του διεθνούς εμπορίου σιτηρών, 6 διευθύνουν το 75% της παγκόσμιας αγοράς παρασιτοκτόνων, 2 ελέγχουν τις μισές πωλήσεις της παγκόσμιας παραγωγής μπανανών και 3 εμπορεύονται το 85% της παγκόσμιας παραγωγής τσαγιού, ενώ η Monsanto από μόνη της ελέγχει το 91% της παγκόσμιας αγοράς μεταλλαγμένων σπόρων. Γενικά, οι πολιτικές ελευθέρου εμπορίου που θεσμοποιούν το άνοιγμα και «απελευθέρωση» των αγορών —διαδικασία που είχε αρχίσει από κάτω στη σημερινή νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση— οδήγησε σε μια πελώρια συγκέντρωση οικονομικής δύναμης στα χέρια των οικονομικών ελίτ που διαχειρίζονται την παγκόσμια οικονομία. Τόσο, άλλωστε, η ορθόδοξη όσο και η ριζοσπαστική οικονομική θεωρία μπορεί να δείξει ότι όταν δυο άνισα (σε όρους παραγωγικότητας, τεχνογνωσίας, οργάνωσης κ.λπ.) οικονομικά μέρη έρχονται σε ανταλλαγή μέσω του ελευθέρου εμπορίου, το ισχυρότερο μέρος θα επιβληθεί και θα θέσει τελικά εκτός αγοράς το ασθενέστερο: είτε με χαμηλότερες τιμές στην αρχή μέχρι να επιβληθεί στην αγορά, είτε με τα άλλα οικονομικά πλεονεκτήματα του και την δύναμη του να επιβάλλει τελικά τους «κανόνες του παιχνιδιού». Δεν είναι φυσικά συμπτωματικό ότι οι τιμές βασικών προϊόντων που εμπορεύονται οι πολυεθνικές (καφές, ζάχαρης κ.α.) έχουν μειωθεί πάνω από 50% τα τελευταία 20 χρόνια που έχει φουντώσει η παγκοσμιοποίηση. Ούτε είναι περίεργο ότι τον καιρό της ανάπτυξης τους τα σημερινά καπιταλιστικά κέντρα απέρριπταν το ελεύθερο εμπόριο και είχαν επιβάλλει σκληρά προστατευτικά μέτρα της παραγωγής τους.

Έτσι, το ελεύθερο εμπόριο επιδεινώνει την πελώρια και συνεχώς διογκούμενη ανισότητα και οδηγεί στο «παράδοξο» της αυξανόμενης πείνας ανάμεσα στην «αφθονία». Το γεγονός δηλαδή ότι μια χώρα παράγει περισσότερα τρόφιμα δεν σημαίνει ότι τρέφει καλύτερα τον πληθυσμό της. Στην ίδια την ηγεμονική δύναμη μέσα στην υπερεθνική ελίτ, τις ΗΠΑ, το γεγονός ότι παράγονται 40% περισσότερα τρόφιμα απ' όσα χρειάζεται ο πληθυσμός, δεν εμποδίζει 26 εκατ. Αμερικανούς να επιβιώνουν μόνο από τα υποτυπώδη δημόσια βοηθήματα και τις φιλανθρωπικές δωρεές. Αντίστοιχα, στην Ινδία, το πελώριο σιτικό πλεόνασμα των 59 εκατ. τόνων που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια συνυπάρχει με τον υποσιτισμό των μισών σχεδόν παιδιών, την πείνα δεκάδων εκατομμυρίων ενηλίκων και τις αυτοκτονίες πολλών εκατοντάδων φτωχών αγροτών. Συγχρόνως, τα τελευταία χρόνια, εκατομμύρια αγροτών εγκαταλείπουν τη γη τους, ιδιαίτερα στον Νότο, διότι αδυνατούν ν' ανταγωνιστούν τις μεγάλες αγρο-επιχειρήσεις του Βορρά, οι οποίες όχι μόνο απολαύουν οικονομιών κλίμακας και τεχνολογικών πλεονεκτημάτων, τεράστιων δικτύων διανομής κ.λπ. αλλά, κάποτε, ακόμη και άμεσων ή έμμεσων επιδοτήσεων.

Η αναπόφευκτη, επομένως, συνέπεια του ανοίγματος και της απελευθέρωσης των αγορών, στην οποία εξαναγκάζει τους αγρότες η υπερεθνική ελίτ μέσω των διεθνών θεσμών που ελέγχει (ΔΝΤ, ΠΟΕ κ.λπ.), είναι η κατάρρευση των τοπικών αγορών. H συνέπεια δηλαδή της ενσωμάτωσης της γεωργίας στη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, μέσω της συγκέντρωσης σε ολοένα μεγαλύτερες αγρό-μπίζνες που οδηγεί σε συμπίεση των εξόδων παραγωγής και παραπέρα μεγέθυνση της καλλιεργούμενης έκτασης, αναγκάζει τους παραγωγούς του Νότου σε άνισο ανταγωνισμό με τα αγροτικά συστήματα εντάσεως κεφαλαίου του Βορρά και επιφέρει την εξόντωση των μικροαγροτών, πέρα από την απώλεια της αυτοδυναμίας σε τρόφιμα. Και όλα αυτά, χωρίς ν’ αναφερθούμε στην αγοραιοποίηση της γεωργίας από την μεριά των μεθόδων παραγωγής (σπόροι, λιπάσματα κ.λπ.) που παράγονται στον Βορρά και αποτελούν άλλη μια σημαντική πηγή υπονόμευσης της αυτοδυναμίας των αγροτών μας. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ξερίζωμα από τη γη εκατομμυρίων αγροτών, ενώ αυτοί που απομένουν καταδικάζονται σε ένα συνεχή αγώνα επιβίωσης, όπου η συνεχής αύξηση της παραγωγικότητας και της παραγωγής συνοδεύεται από την παράλληλη συμπίεση των τιμών και των εισοδημάτων τους!
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ