Η Τσιάπας είναι η νοτιότερη και μια από τις φτωχότερες πολιτείες του Μεξικού. Από τους 4 εκατ. κατοίκους της, το ένα τρίτο περίπου είναι ιθαγενείς. Απόγονοι των Μάγιας και των Ολμέκων, πολιτισμών με ιστορία χιλιάδων χρόνων στην Κεντρική Αμερική, οι αυτόχθονες της Τσιάπας έζησαν και άντεξαν εδώ και πέντε περίπου αιώνες τη συστηματική γενοκτονία στην αρχή, την εκμετάλλευση και τον απάνθρωπο ρατσισμό στη συνέχεια. Το τέλος της αποικιοκρατίας στο Μεξικό, στις αρχές του 20ού αιώνα, δεν αφορούσε αυτούς: παρέμειναν «παρίες» του μεξικανικού κράτους, άνθρωποι χωρίς δικαιώματα και στοιχειώδεις υποδομές, ξεχασμένοι και αόρατοι.
Την πραγματικότητα αυτή, όμως, δεν την υπέμειναν στωικά: η ιστορία της περιοχής είναι πλούσια σε εξεγέρσεις. Την 1η Ιανουαρίου 1994, ύστερα από 10 χρόνια σιωπηλής προετοιμασίας, χιλιάδες ένοπλοι ιθαγενείς, οργανωμένοι στον Ζαπατιστικό Στρατό Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN), κατέλαβαν τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της πολιτείας φωνάζοντας «Φτάνει πια!» και απαιτώντας «Δημοκρατία, Ελευθερία και Δικαιοσύνη», όχι μόνο για αυτούς αλλά και για όλους τους Μεξικανούς.
Η εξέγερση αυτή κατεστάλη από το μεξικάνικο στρατό, όχι όμως ολοκληρωτικά. Παρόλο που σε στρατιωτικό επίπεδο οι Ζαπατίστας αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στην ενδοχώρα, η ισχυρή αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και παγκόσμια ανάγκασε το κράτος να υπογράψει εκεχειρία μαζί τους. Βάζοντας τα τουφέκια σε δεύτερη μοίρα, οι Ζαπατίστας χρησιμοποιούν από τότε ένα άλλο όπλο, ακόμη πιο ισχυρό: το λόγο τους, που έχει εμπνεύσει τα κινήματα όλου του πλανήτη και πολλοί ισχυρίζονται ότι αποτέλεσε την αφετηρία του κινήματος ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Παράλληλα, οικοδομούν στις περιοχές που ελέγχουν το δικό τους κόσμο: με αυτόνομη διακυβέρνηση («κυβερνάμε υπακούοντας»), αυτόνομα συστήματα εκπαίδευσης, υγείας και δικαιοσύνης, αλλά και προσπαθώντας να στήσουν αυτόνομες παραγωγικές και οικονομικές δομές.
Η οικονομική σημασία του καφέ
Το Μεξικό είναι μεταξύ των σημαντικότερων χωρών στην παραγωγή καφέ (κατέχει την 7η θέση παγκοσμίως). Οι κλιματικές και γεωμορφολογικές συνθήκες στην Τσιάπας, που ευνοούν την καλλιέργεια του φυτού, έχουν καταστήσει την πολιτεία τη μεγαλύτερη καφεπαραγωγό περιοχή της χώρας, με την τοπική παραγωγή να ξεπερνά το 25% επί του εθνικού συνόλου, ενώ από άποψη ποιότητας ο καφές της Τσιάπας θεωρείται από τους καλύτερους στον κόσμο.
Ο καφές έχει τεράστια αξία ως εμπόρευμα: με ετήσιο οικονομικό κύκλο άνω των 70 δις δολαρίων, κατέχει τη δεύτερη θέση, πίσω μόνο από το πετρέλαιο, στην παγκόσμια αγορά πρώτων υλών. Περίπου 25 εκατ. μικροπαραγωγοί παγκοσμίως ζουν από την καλλιέργειά του, ενώ αν συνυπολογιστούν οι οικογένειές τους και οι περιφερειακές θέσεις εργασίας (συγκομιδή, επεξεργασία, εμπορία), είναι εκατοντάδες εκατομμύρια οι άνθρωποι που εξαρτώνται οικονομικά από τον καρπό αυτόν.
Τα οφέλη του «καφέ χρυσού», όμως, δεν κατανέμονται καθόλου ισότιμα σε όσους εμπλέκονται στον οικονομικό του κύκλο. Από τον τεράστιο τζίρο που αποφέρει το προϊόν, μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι, περίπου 2%, εισπράττεται από τους παραγωγούς: σχεδόν το σύνολο πηγαίνει στους διάφορους μεσάζοντες εμπορίας και επεξεργασίας του καφέ, κυρίως στις μεγάλες πολυεθνικές που ελέγχουν την αγορά. Αν και η ανισοτιμία αυτή ίσχυε ιστορικά, τα τελευταία 25 χρόνια έχει επιδεινωθεί δραματικά.
Ακολουθώντας το νεοφιλελεύθερο ρεύμα της εποχής, το 1989 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Καφέ εγκατέλειψε τις προστατευτικές ρυθμίσεις για την τιμή του. Παράλληλα, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ παρείχαν γενναιόδωρα δάνεια για την ανάπτυξη της καλλιέργειας καφέ σε χώρες που μέχρι τότε δεν παρήγαν (όπως το Βιετνάμ), με αποτέλεσμα την υπερπροσφορά του προϊόντος. Οι τιμές στα διεθνή χρηματιστήρια κατέρρευσαν και έκτοτε, παρά τις παροδικές αναλαμπές, κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα. Η μέση τιμή του καφέ arabica στο χρηματιστήριο πρώτων υλών της Ν. Υόρκης ήταν για την περίοδο 1976-1989 στα 3,30 δολάρια το κιλό. Για την περίοδο 1990-2005 ήταν στα 2,20 δολάρια το κιλό. Αν συνυπολογιστεί και η απώλεια της αξίας του δολαρίου λόγω του πληθωρισμού, αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι παραγωγοί είδαν την αξία του προϊόντος τους να πέφτει κάτω από το μισό.
Εδώ ολόκληρο το κείμενο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου