Tα LETS, δηλαδή Local Exchange Trading Systems (Συστήματα Τοπικών Ανταλλαγών), είναι μια μορφή συναλλαγής, που όμως δεν τοκίζεται, δεν παράγει κέρδος, αλλά βοηθάει τις τοπικές κοινωνίες να αναπνεύσουν, να ζήσουν και να αναπτυχθούν μέσα σε δύσκολες οικονομικά εποχές. Είναι με λίγα λόγια ένας τρόπος να ζεις και να εργάζεσαι χωρίς λεφτά. Η μυθολογία της εποχής θέλει αυτά τα συστήματα να έχουν πάρει το όνομά τους από τα πάρτι που διοργάνωναν οι άνεργοι εκείνη την εποχή, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν ψηλά το ηθικό τους. Το σύνθημα «lets party», που χρησιμοποιούσαν για να αντέξουν τα αδιέξοδα που είχαν εμφανιστεί στις πόλεις τους, αλλά και η προσπάθεια να μαζέψουν κάποια χρήματα μέσα από αυτά τα πάρτι, έγιναν ο νονός αυτών των συστημάτων.Μια ομάδα ανθρώπων που θέλουν να ανεξαρτητοποιηθούν από το χρήμα και τις τιμές της προσφοράς και της ζήτησης της αγοράς φτιάχνουν ένα ανεξάρτητο σύστημα ανταλλαγής υπηρεσιών. Σε αυτό ο καθένας δηλώνει τι μπορεί να προσφέρει και τι έχει ανάγκη. Η ανταλλαγή αφορά αγαθά, υπηρεσίες ή γνώσεις. Ολοι προσφέρουν και όλοι έχουν κάποια στιγμή ανάγκη. Δεν αγοράζουν, όμως, ούτε πουλούν. Ανταλλάσσουν. Τα συστήματα αυτά ονομάζονται LETS (Local Exchange Trading Systems) ή Συστήματα Τοπικών Ανταλλαγών.
Lets υπάρχουν σε πολλές χώρες του κόσμου. Από την Αυστραλία μέχρι το Εκουαδόρ και από τον Καναδά μέχρι την Ιαπωνία. Στην Ευρώπη το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία αλλά και η Ουγγαρία έχουν δημιουργήσει LETS την τελευταία 20ετία. Η Ελλάδα έχει ένα τέτοιο σύστημα, την Τράπεζα Χρόνου Αττικής.
Επιστροφή, λοιπόν, στο παρελθόν, όταν δεν υπήρχαν νομίσματα και τιμές και οι άνθρωποι αντάλλασσαν αγαθά, υπηρεσίες και γνώσεις.
«Σημαντική η ανταπόκριση στη χώρα μας»
Γονείς που μεγαλώνουν μόνοι τους τα παιδιά τους και δύσκολα τα βγάζουν πέρα, συνταξιούχοι που πλήττουν με τον εξαντλητικό ελεύθερο χρόνο που έχουν στα χέρια τους, νέοι πτυχιούχοι, αλλά άνεργοι, που θέλουν να αποκτήσουν επαγγελματική εμπειρία, πολίτες που ζουν στα όρια της φτώχειας, αλλά και πολίτες που τα έχουν καταφέρει και βγάζουν περισσότερα από 50.000 ευρώ το χρόνο, γυναίκες και άνδρες θύματα κακοποίησης, γυναίκες και άνδρες μέσης ηλικίας που έχουν μεγαλώσει τα παιδιά τους και έχουν μια καλή δουλειά. Το πάρε-δώσε της Τράπεζας Χρόνου είναι για όλους. Είναι για όσους έχουν ανάγκη ανταλλαγής χωρίς να πληρώσουν φόρους, αλλά και για όσους χρειάζονται μια μεγάλη γειτονιά. Και μέχρι στιγμής ένα χρόνο μετά το ξεκίνημά της μετρά 200 μέλη 18-85 ετών.
«Η ανταλλαγή των υπηρεσιών είναι ισότιμη. Το νόμισμα της Τράπεζας Χρόνου είναι ο χρόνος. Η μία ώρα νομικών συμβουλών ισούται με μία ώρα κηπουρικής. Ολες οι υπηρεσίες "ξεπληρώνονται". Η ανταλλαγή δεν γίνεται πάντα μέσα στην εβδομάδα, αλλά μέσα σε ένα εξάμηνο. Κάποια άτομα αποθηκεύουν χρόνο για το μέλλον. Υπάρχει μία κεντρική μονάδα που χρεώνει και πιστώνει το λογαριασμό χρόνου κάθε μέλους, όπως μια τράπεζα κρατάει λογαριασμό των αναλήψεων και καταθέσεων», λέει η πρόεδρος της τράπεζας, Νίκη Ρουμπάνη, πρόεδρος του Δικτύου Γυναικών Ευρώπης που ζωντάνεψε την ιδέα στη χώρα μας.
Eθελοντές αποταμιεύουν χρόνο προσφοράς υπηρεσιών
H διαδικασία για να γίνει κάποιος μέλος της τράπεζας είναι εξαιρετικά απλή και τελείως δωρεάν. Αρκεί ένα τηλεφώνημα στο 210-9700.814, στα γραφεία του Δικτύου Γυναικών Ευρώπης στη Δάφνη, το οποίο εφαρμόζει το πρωτοποριακό αυτό πρόγραμμα. Ακολουθεί μια συνάντηση με τις υπεύθυνες του προγράμματος, όπου ο υποψήφιος πελάτης αναγράφει σε μια σχετική λίστα τι θα μπορούσε να κάνει και για πόσο καιρό. Δεν υπάρχει κανένα όριο για τις ώρες προσφοράς ή για το είδος προσφοράς. Τα πλεονεκτήματα της είναι ότι:
α) Δημιουργούνται σταθερές – συνεχείς και πιστές σχέσεις αμοιβαιότητας που ενδυναμώνουν τα μέλη.
β) Σε αντίθεση με τη μισθωτή εργασία βιώνονται ως ελεύθερες και όχι αλλοτριωμένες δραστηριότητες.
γ) Είναι περισσότερο επικοινωνιακές συναναστροφές παρά «απασχόληση»
δ) Βοηθούν τα άτομα να ανακαλύψουν ή να αναπτύξουν νέες ικανότητες και δεξιότητες.
ε) Περιορίζουν τη σπατάλη.
στ) Αναπτύσσουν τοπικούς πόρους.
ζ) Ευνοούν την αξιοποίηση πόρων.
η) Ενισχύουν την οικολογική συνείδηση.
θ) Ενισχύουν την αλληλεγγύη μεταξύ των δύο φύλων αλλά και μεταξύ των γενεών.
Η Τράπεζα Χρόνου αφορά:
Όλες/ους αυτές/ούς που θέλουν αυτοβούλως να συμμετέχουν.
Προσιδιάζει όμως περισσότερο σε άνεργες και άνεργους (που έχουν πολύ χρόνο και όχι χρήμα).
Ειδικές πληθυσμιακές ομάδες (μετανάστες, πρόσφυγες, μονογονεϊκές οικογένειες, αναπήρους κ.α.)
Συνταξιούχους Τράπεζες Χρόνου έχουν λειτουργήσει επιτυχώς σε πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως Γερμανία, Αγγλία
«Μας ενδιέφερε να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο σύστημα συνεργασίας που να μπορούν οι άνθρωποι να δικτυώνονται. Κυρίως όσοι ζουν στο περιθώριο το κοινωνικό, το οικονομικό. Ο αποκλεισμός δεν είναι μόνο να μην έχεις δουλειά. Είναι κυρίως ότι δεν έχεις προσωπικό δίκτυο, φίλους».
- Τι ανταπόκριση έχει;
«Τρεις νέες ομάδες έχουν ξεκινήσει στην Τράπεζα Χρόνου Αττικής σε τοπικές δομές σε Αθήνα, Λαύριο, Βύρωνα, ενώ ενδιαφέρον υπάρχει και από άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως η Βέροια και η Θεσσαλονίκη. Οι πιο δυνατοί πυρήνες αυτή τη στιγμή είναι στα ανατολικά προάστια των Αθηνών, στο Περιστέρι και την Πετρούπολη. Εκεί υπάρχει μια πολύ δυναμική ομάδα γυναικών που λειτουργεί σαν παρέα τοπική και ταυτόχρονα είναι συνδεδεμένη και με την κεντρική τράπεζα.
Υπάρχουν υπηρεσίες που για να ανταλλαγούν πρέπει να είσαι κοντά, όπως το να κρατήσεις το παιδί κάποιου, αλλά και άλλες που η απόσταση δεν είναι ανασταλτικός παράγοντας, όπως το να μεταφράσεις ένα κείμενο».
- Οι ειδικότητες; «Από κηπουρική μέχρι ρέικι. Από μαθήματα πληροφορικής και ισπανικών ή ελληνικών αν τα άτομα είναι αλλοδαπά, μέχρι χορού, ζωγραφικής, κιθάρας. Νομικές συμβουλές, ιατρικές ή νοσηλευτικές υπηρεσίες, λογιστικά, ψυχολογική υποστήριξη, ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητές λυκείου για τις πανελλήνιες, κράτημα παιδιών, μαγείρεμα, σιδέρωμα. Υδραυλικές ή ηλεκτρολογικές εργασίες, μεταφορές, αγορές δώρων. Τα πάντα. Κάθε νέο μέλος φέρνει και μια νέα ειδικότητα».
- «Δεν σας θυμίζει τίποτα;», «Η ιδέα της ανταλλαγής υπηρεσιών δεν είναι κάτι νέο ή ξενόφερτο για την Ελλάδα. Στις αγροτικές κοινωνίες είθισται οι συγκομιδές να γίνονται από όλους. Καθένας βοηθούσε στις συγκομιδές και του υπόλοιπου χωριού. Πήγαινε όλο το χωριό και μάζευε ελιές η την συγκομιδή δημτριακών. Μέχρι και τώρα γίνεται αυτό».
1. Ζούμε σήμερα την λεγόμενη "παγκοσμιοποιημένη" φάση της οικονομίας της αγοράς και σε τοπικό και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κάθε είδους αγορές, από αυτή των εμπορευμάτων μέχρι την αγορά εργασίας, κεφαλαίων ή του ελεύθερου χρόνου, έχουν γίνει οι αόρατοι ρυθμιστές της καθημερινής ζωής μας. Στις κοινωνίες του "αναπτυγμένου" κόσμου είμαστε εγκλωβισμένοι σε οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις που την ανάγκη του κάθε ανθρώπου για δράση και εισόδημα τη συγχέουν με την "μισθωτή εργασία"
2. Τα τελευταία χρόνια, σε πολλές χώρες του Πρώτου Κόσμου (Η.Π.Α., Καναδάς, Αυστραλία, Αγγλία, Γερμανία, κλπ.) όλο και περισσότεροι άνθρωποι, μη ικανοποιημένοι από αυτή την κατάσταση, θέλουν να ξεφύγουν απ΄ αυτήν και λειτουργώντας με την στρατηγική του "παραδείγματος" στρέφονται σε μια οργάνωση της ζωής τους τέτοια που άλλους λιγότερο και άλλους περισσότερο τους θέτει εκτός πλαισίου αυτής της εξέλιξης. Έχουν ξεφύγει απ΄ τον μηχανισμό της "μισθωτής εργασίας" και της αγοράς, καθώς και από την ιδεολογία του καταναλωτισμού και προσπαθούν να αναπτύξουν μια άλλη στάση και κουλτούρα. Πολυάριθμες κοινότητες έχουν δημιουργηθεί. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν κάπου 25.000 κοινοτικές πρωτοβουλίες, όπου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ζουν και συνεργάζονται. Στην Ευρώπη υπάρχουν κάπου 1500 τέτοιες εκ των οποίων 400 στην Γερμανία (βλέπε Νέα Σελήνη, αρ.26). Η εμπειρία τους είναι χρήσιμη για την γενικότερη έξοδο απ΄ την κοινωνία της αγοράς και της μισθωτής εργασίας. Χρειαζόμαστε σήμερα πραγματικά μια πολιτική ελπίδας, που θα εξαλείψει το φόβο και το αίσθημα της αδυναμίας μπροστά σε μεγασυστήματα που διαμορφώνουν τη ζωή μας. Ένα ευρύ δίκτυο κοινοτήτων που θα ενοποιούν την καθημερινή οικονομική, κοινωνική, οικολογική και πολιτική ζωή των μελών τους και θα έχουν στόχους τέτοιους που θα αποτελούν τοπικές εκφράσεις παγκοσμίων στόχων, είναι πραγματοποιήσιμο και εφικτό στις σημερινές συνθήκες.. Στη χώρα μας οι πρωτοβουλίες για οικο-κοινότητες είναι περιορισμένες. Πέρα από διάφορους άλλους κοινωνικούς λόγους, στις πόλεις δεν υπάρχουν μεγάλοι ελεύθεροι χώροι που θα μπορούσαν να στεγάσουν τέτοιες πρωτοβουλίες. Στην επαρχία, παρόλο που υπάρχουν αρκετά παρατημένα χωριά, επειδή είναι πολύ απομονωμένα και απομακρυσμένα με δύσκολες συνθήκες, απ΄ τη μια, και επειδή δεν υπάρχουν μεγάλα αγροκτήματα με αντίστοιχες υποδομές, απ΄ την άλλη, τέτοιες προσπάθειες, όπου έγιναν, δεν ευνοήθηκαν (βλέπε Σαρακήνικο Ιθάκης, Νιοχώρι Λευκάδας). Τα επόμενα όμως χρόνια θα είναι αρκετοί εκείνοι που θα θελήσουν να αφήσουν πίσω τους την μίζερη ζωή του "αποκλεισμένου" και "απόκληρου" των πόλεων και καθώς φυσικά δε θα θέλουν να ενταχθούν στην εξίσου μίζερη ζωή της επαρχίας, θα προτιμήσουν την διέξοδο προς την κοινοτιστική ζωή. Παράλληλα, η μαζική ανεργία στις πόλεις και το πέρασμα σιγά-σιγά μεγάλου ποσοστού ανθρώπων στην κατηγορία των φτωχών παριών, θα οδηγήσει αρκετούς απ΄ αυτούς, από ανάγκη επιβίωσης, να δημιουργήσουν κοινοτιστικές σχέσεις και στις γειτονιές των πόλεων. Ποια μορφή παίρνουν οι οικο-κοινότητες αλληλεγγύης και συνεργασίας αποφασίζεται από τους συμμετέχοντες, ανάλογα με τις δυνατότητες που υπάρχουν και τις συνθήκες που επικρατούν. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να πάρουν τις μορφές: α) Μια συλλογικότητα αρκετών ανθρώπων (κρίσιμος αριθμός κάθε φορά!) με διαφορετικές δεξιότητες (και όχι μόνο τη θέληση), αποφασίζουν όχι απλώς να βρουν κοινό χώρο διαμονής, αλλά και χώρο που να δίνει δυνατότητες για κοινές δραστηριότητες σε καθημερινή βάση. Αυτές οι δραστηριότητες θα πρέπει να είναι και οικονομικές, ώστε να εξασφαλίζεται εισόδημα βιωσιμότητας τουλάχιστον για κάποιους από αυτούς. Μερικοί μπορούν να εξασφαλίζουν εισόδημα από δραστηριότητες εκτός κοινότητας και να συμμετέχουν μερικά μόνο στις δραστηριότητες της κοινότητας. Αν π.χ. ο χώρος είναι ένα μεγάλο αγρόκτημα οι δραστηριότητες μπορούν να πάρουν τη μορφή οικολογικής αγροτικής μορφής (φυτικής-ζωικής), τα προϊόντα της οποίας από τη μια αυτοκαταναλώνονται, από την άλλη τα περισσεύματα διατίθενται τοπικά, με τρόπο που θα έχει επιλεγεί από τη συλλογικότητα. Επίσης τη μορφή εργασιών σε εργαστήρια, από ξυλουργείο-κεραμοποιείο, μέχρι οινοποιείο ή τυροκομείο. Μπορεί να οργανωθεί κοινή κουζίνα, χώρος απασχόλησης παιδιών, χώρος αυτοέκφρασης, χώρος υποδοχής επισκεπτών, κ.λ.π. Βασικό της χαρακτηριστικό είναι η αυτοδυναμία-αυτάρκεια από τη μία και η οργανική σύνδεση με τα δρώμενα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων της γύρω περιοχής καθώς και σε σύνδεση με το Δίκτυο η συμμετοχή στα γενικότερα δρώμενα. Ξεκινώντας από το άτομο και τις «ομάδες συνάφειας» (affinity groups), στοχεύει στη δημιουργία ενός παραδείγματος υγιών και προτιμητέων τρόπων ζωής στο ατομικό και κοινωνικό επίπεδο όπως:
σχέδια Κοινοτικής Οικονομικής Ανάπτυξης (ΚΕΑ),
«ελεύθερες ζώνες» που περιλαμβάνουν κομμούνες, αυτοδιαχειριζόμενες φάρμες κ.λπ.,
εναλλακτικούς θεσμούς, όπως ελεύθερα σχολεία, αυτοδιαχειριζόμενα εργοστάσια, στεγαστικοί συνεταιρισμοί, σχήματα LETS (τοπικές ανταλλαγές χωρίς τη μεσολάβηση χρήματος).
Ωστόσο, μια τέτοια προσέγγιση, που έχει ήδη επικριθεί για τον ατομικιστικό χαρακτήρα της[2], δεν μπορεί φυσικά να επιφέρει, από μόνη της, οποιαδήποτε ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή. Μολονότι χρήσιμη για τη δημιουργία μιας εναλλακτικής κουλτούρας μεταξύ μικρών τμημάτων του πληθυσμού και ταυτόχρονα για την ανύψωση του ηθικού των ακτιβιστών οι οποίοι θέλουν να δουν μια άμεση αλλαγή στη ζωή τους, είναι προφανές ότι η προσέγγιση αυτή δεν έχει κάποια πιθανότητα επιτυχίας —στο πλαίσιο της σημερινής τεράστιας συγκέντρωσης εξουσίας— στην οικοδόμηση της δημοκρατικής πλειονότητας που απαιτείται για τη ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή. εάν αρκετοί άνθρωποι εκπαιδευτούν και πειστούν να αλλάξουν ατομικά τον τρόπο ζωής τότε «ο καπιταλισμός θα μαραθεί και θα πεθάνει»:
Εάν ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων μετακινηθεί στην ‘αργή λουρίδα’, όπου μπορεί να ζει ικανοποιητικά χωρίς να καταναλώνει πολύ, τότε ο καπιταλισμός είναι καταδικασμένος. (Το σύστημα αυτό) δεν φοβάται τίποτα περισσότερο από την πτώση στους δείκτες πωλήσεων. Καμιά επιχείρηση δεν θα μπορέσει να μου πουλήσει ποτέ ρούχα της μόδας ή σπορ αυτοκίνητα. Εάν κάνουμε άνετη και ελκυστική τη μετάβαση σε βιώσιμους (conserver) τρόπους ζωής, για ολοένα και περισσότερους ανθρώπους, ο καπιταλισμός θα μαραθεί και θα πεθάνει.[5]
Όμως, η ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί έξω από τον κύριο πολιτικό και κοινωνικό στίβο. Η εξάλειψη των σημερινών εξουσιαστικών δομών και σχέσεων δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε «δια του παραδείγματος», ούτε μέσω της εκπαίδευσης και της πειθούς. Χρειάζεται μια βάση εξουσίας για να καταστρέψει την εξουσία. Κατά τη γνώμη μου, ο μόνος τρόπος που μια προσέγγιση, η οποία στοχεύει στη δημιουργία βάσεων εξουσίας, θα ήταν συμβατή με τους στόχους του δημοκρατικού προτάγματος είναι η ανάπτυξη ενός περιεκτικού προγράμματος ριζοσπαστικού μετασχηματισμού των τοπικών πολιτικών και οικονομικών δομών.
Η στρατηγική του συνομοσπονδιακού κοινοτισμού, από την οποία ξεκινά η μεταβατική στρατηγική του προτάγματος της περιεκτικής δημοκρατίας, προσφέρει μια ριζοσπαστική εναλλακτική πρόταση προς τις στρατηγικές του τρόπου ζωής και είναι απολύτως συμβατή με το δημοκρατικό πρόταγμα. Η προσέγγιση αυτή στοχεύει «στο μετασχηματισμό και εκδημοκρατισμό των τοπικών κυβερνήσεων, τη στήριξή τους σε λαϊκές συνελεύσεις, τη σύνδεσή τους σε συνομοσπονδίες, την οικειοποίηση της περιφερειακής οικονομίας από τις συνομοσπονδιακές και δημοτικές αρχές».[6]
Οι στρατηγικές του τρόπου ζωής θεωρούν ότι η κοινωνική αλλαγή αρχίζει από τον τρόπο ζωής του ατόμου και, αντί να στοχεύσουν στην αμφισβήτηση του κράτους και της οικονομίας της αγοράς και στην αντικατάσταση τους με νέους κοινωνικούς θεσμούς, απλώς προσπερνούν τους θεσμούς αυτούς.
Από την άλλη μεριά, η στρατηγική του συνομοσπονδιακού κοινοτισμού δίνει έμφαση στο ρόλο του κοινωνικού ατόμου, δηλαδή του ατόμου που συμμετέχει στους πολιτικούς αγώνες στο τοπικό επίπεδο και στους κοινωνικούς αγώνες γενικότερα, με στόχο να προκαλέσει κοινωνική αλλαγή, όχι «δια του παραδείγματος», αλλά μέσω της δημιουργίας μιας συνομοσπονδίας δήμων και κοινοτήτων που θα βρίσκεται σε αντίθεση με το κράτος, έως ότου η πρώτη αντικαταστήσει το δεύτερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου