Η ευτυχία τού να είσαι ... δούλος

«Η αθηναϊκή κοινωνία σχεδόν στο σύνολό της περιέβαλλε τους δούλους με στοργή και η κάθε οικογένεια, στους κόλπους της οποίας υπηρετούσαν, τους θεωρούσαν μέλη τους» (Αρχαία Ιστορία Α' Γυμνασίου, σελ. 75)

Στην ίδια σελίδα του βιβλίου παρατίθεται απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη στο οποίο αναφέρεται γιατί «η δουλεία είναι δίκαιη» και η ερώτηση που τίθεται στον μαθητή είναι «τι σας κάνει εντύπωση στο κείμενο του Αριστοτέλη;» Και οι μαθητές με τη σειρά τους καλούνται ουσιαστικά να αποδεχτούν ότι οι δούλοι στην Αθήνα ...καλοπερνούσαν.

Επιμένοντας στην άποψη περί ανθρωπιστικής μεταχείρισης των δούλων, στο βιβλίο του εκπαιδευτικού επιχειρείται να τεκμηριωθεί η παραπάνω άποψη.

Ο δούλος, λοιπόν, «είχε τη δυνατότητα να συμμετάσχει σε πολλές λατρευτικές εκδηλώσεις, στα Ελευσίνια μυστήρια, δεν είχε ο κύριός του δικαίωμα ζωής και θανάτου επάνω του. Στην ύπαιθρο η ζωή του δε διαφέρει σε τίποτε από το βίο του μικροκαλλιεργητή. Μόνο αυτός που εργάζεται στις υπόγειες στοές του Λαυρίου αντιμετωπίζει άθλιες συνθήκες» (βιβλίο του εκπαιδευτικού σελ. 72). Στην επόμενη σελίδα αναφέρεται δε ότι «οι πλούσιοι συχνά καθίστανται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους φτωχούς, όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, από τους συκοφάντες προς τους οποίους δεν είναι πάντοτε φρόνιμο ν' αντιπαρατίθενται, αλλά και επίσης και σε επίπεδο θεσμών, γιατί οι λειτουργίες και η εισφορά (φόρος επί τους εισοδήματος) δεν επιβαρύνει παρά τη μειοψηφία των πλουσίων» (!).

Η ιδεολογική μονομέρεια - σε όφελος της κυρίαρχης τάξης - και η προσπάθεια να εμφανιστεί ως ιδανική η αθηναϊκή κοινωνία της εποχής συγκρούεται στην προκειμένη περίπτωση με την ιστορική αλήθεια και την ολόπλευρη προσέγγισή της. Σε ένα εγχείρημα μάλιστα σαν αυτό των νέων αναλυτικών προγραμμάτων και βιβλίων που διατείνονται ότι στόχο έχει να βγάλει ο μαθητής τα δικά του συμπεράσματα, λάμπει διά της απουσίας της η παράθεση μιας άλλης άποψης για το θέμα της δουλείας. Αλλωστε, οι διακρίσεις ανάμεσα σε δούλους και ελεύθερους Αθηναίους πολίτες είχαν αμφισβητηθεί από τους σοφιστές οι απόψεις των οποίων δεν παρατίθενται, με τους μαθητές να καλούνται να αποδεχτούν την πέρα για πέρα αντιδραστική άποψη του βιβλίου και του Αριστοτέλη για τη δουλεία.

Από τέτοιου είδους «παραλείψεις», πάντως, φαίνεται να επιβεβαιώνεται ότι και τα νέα σχολικά βιβλία, κομμάτι ενός εκπαιδευτικού συστήματος που δουλεύει με στόχο και όραμα την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου, προετοιμάζουν τον αυριανό πολίτη - θύμα ενός ακόμη πιο σκληρού συστήματος εκμετάλλευσης που όχι μόνο θα το αποδέχεται, αλλά και θα το υποστηρίζει σαν το πιο σωστό και δίκαιο
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ