«Εμπιστοσύνη στο αυτονόητο των αυτονόητων πραγμάτων»

Νίτσε «Η χαρούμενη επιστήμη»
ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ
Η φυσικοποίηση της διαφθοράς και του ψεύδους κινδυνεύει να γίνει το ίδιο επικίνδυνη με την ίδια τη διαφθορά. Αν χαθεί η έκπληξη, αν χαθεί ο αποτροπιασμός, τότε κοιμάσαι αγκαλιά με τη δική σου προσωπική εξαθλίωση
Ένα θεμελιώδες συναίσθημα συνυφασμένο με την ίδια την υπόθεση του πολιτισμού και της ζωής μας, σήμερα περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε, μοιάζει να κλονίζεται. Είναι το βαθύτερο συναίσθημα εμπιστοσύνης που εγγυάται η εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης.
Τρία επίπεδα εμπιστοσύνης θεμελίωναν τον σύγχρονο πολιτισμό όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν. Αρχικά είναι η εμπιστοσύνη που έτρεφε το άτομο για τις ικανότητές του. «Μπορώ να κάνω αυτό. Αν το μάθω, μπορώ και να το κάνω». Σε ένα δεύτερο επίπεδο υπήρχε «η εμπιστοσύνη στους άλλους ως ορθολογικές ανθρώπινες υπάρξεις», ενώ σε ένα τρίτο επίπεδο κυριαρχούσε η εμπιστοσύνη στη σταθερότητα των θεσμών. Το σύνορο ανάμεσα σε ορθή και μη ορθή συμπεριφορά παραμένει ίδιο. Αυτό που θεωρείται σήμερα έγκυρο θα είναι και αύριο και μεθαύριο.
Και οι τρεις τύποι εμπιστοσύνης έχουν χαθεί.
Θα προσθέσω όμως και ένα τέταρτο επίπεδο που με αφορμή αυτά που συμβαίνουν στον τόπο μας θεωρώ ότι κινδυνεύει σήμερα να χαθεί. Θα το ονομάσω «εμπιστοσύνη στο αυτονόητο των αυτονόητων πραγμάτων» Παράδειγμα. Ό ήλιος το σούρουπο δύει και αυτό που εσύ βλέπεις ως φλεγόμενη δύση, είναι πράγματι δύση και όχι αρχή ανατολής ή κάποια άλλη εικονική πραγματικότητα, όπως πάνε να σε πείσουν.

«Κοροϊδεύουν τη νοημοσύνη μας». Πόσο τους παίρνει να το κάνουν;

Κι όμως, ο πολίτης δεν είναι δύο ετών. Δεν περιμένει να χτίσει το αίσθημα της εμπιστοσύνης ως προς τον εαυτό του και τα πράγματα γύρω του από ιδιοτελείς «φιλόστοργους» γονείς που θα επιλέξουν να τον περιθάλψουν με αντάλλαγμα το τυφλό σέβας και την υπακοή του. Ούτε και σε κάποια πρωτόγονη φυλή ανήκει ο πολίτης, έτσι ώστε ο φύλαρχος να καταφέρει να εξαγοράσει την πίστη και την υποτέλειά του με αντάλλαγμα θαυμαστά καθρεφτάκια.

Μπορεί να μην είναι και τόσο εύκολο στους μη νομικούς να παρακολουθούν τους έγκριτους συνταγματολόγους όταν επικαλούνται ερμηνείες του νόμου, άρθρα, υποσημειώσεις, εγκυκλίους και λοιπά τεχνικά ζητήματα, μπορεί ο περισσότερος κόσμος να μην κατανοεί τι ακριβώς σημαίνει «αμελλητί» και διάφορες άλλες περισπούδαστες εκφράσεις, όμως νιώθει πολύ καλά ότι αν κάτι βάναυσα διακυβεύεται είναι μαζί με το συναίσθημα εμπιστοσύνης και η νοημοσύνη του.

Μπορεί η διαφθορά και η ατιμωρησία των ενόχων, οι μίζες και το πολιτικό χρήμα να μην είναι σε καμία περίπτωση καινοφανή γεγονότα που έρχονται να καταπλήξουν με την πρωτοτυπία τους παρθένες ψυχές, ωστόσο το γεγονός ότι αυτά που συμβαίνουν, συμβαίνουν ΣΗΜΕΡΑ, προσδίδει στα γεγονότα μια ιδιότυπη πρωτοτυπία. Μια πρωτοτυπία που υπερβαίνει το «πάντα έτσι δεν ήτανε;». Η οργή (που γεννά τη θλίψη ή και τον θυμό, βλέπε τον θλιμμένο θυμό) πολλαπλασιάζεται όταν γύρω μια μαινόμενη κρίση, απόρροια αντίστοιχων τυφλά αρπακτικών διαχειρίσεων του χρηματοπιστωτικού παγκόσμιου συστήματος, υποχρεώνει τους πολίτες να μετατρέπονται σε νεκροζώντανα πλάσματα. Η οργή πολλαπλασιάζεται καθώς αυτή η αίσθηση της κοροϊδίας, η ανομία και η ατιμωρησία, λαμβάνει χώρα σε μια εποχή, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία των τελευταίων δεκαετιών η νέα γενιά προβλέπει ότι η ζωή της θα είναι χειρότερη από εκείνη των γονιών της. Η οργή πολλαπλασιάζεται όταν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, οι οποίοι χωρίς απαραίτητα να πάσχουν από μια ψυχική διαταραχή παραιτούνται και αδυνατούν να σχεδιάσουν ένα οποιοδήποτε πρόταγμα για το μέλλον τους, με άλλα λόγια αδυνατούν να ζήσουν. Επιζούν δίχως να ζουν, θυμίζοντας τον στίχο του Έλιοτ από το «Μurder in the Cathedral»: «and they go on living and partly living» (και συνεχίζουν να ζουν και εν μέρει μόνο να ζουν).

Η φυσικοποίηση της διαφθοράς και του ψεύδους κινδυνεύει να γίνει το ίδιο επικίνδυνη με την ίδια τη διαφθορά. Αν χαθεί η έκπληξη, αν χαθεί ο αποτροπιασμός, τότε κοιμάσαι αγκαλιά με τη δική σου προσωπική εξαθλίωση.

Μεγαλώνοντας, η δυνατότητα έκπληξης αμβλύνεται. Κι όμως, δεν αξίζει, έστω ως αφελές παιδί, να διατηρηθεί ζωντανό το δικαίωμα στην έκπληξη και την κατακραυγή;

Ας μη χαθεί λοιπόν η έκπληξη, η κατακραυγή, όχι ως μικροκομματική εκμετάλλευση, όχι ως άλλο αξιοποιητικό εμπόρευμα (πράγμα εξίσου άθλιο και ποταπό) αλλά ως μια διεκδίκηση ανθρώπινης αντίδρασης στο απάνθρωπο που μας κυκλώνει.

Σ΄ ακούω να βλαστημάς να θορυβείς και να φτύνεις.

Η υπομονή και η καρδιά μου σπάνει.

Ακόλουθα με, φίλε! Αποφάσισε ελεύθερα Να καταπιείς ένα παχουλό βατράχι!

Γρήγορα και δίχως να καλοκοιτάξεις!

Αυτό θα σε γιατρέψει από τη δυσπεψία!* Οι πολίτες είναι ενήλικοι και δεν έχουν ανάγκη τον κύριο Λεσιέ, που όπως ανέφερε ο Σταντάλ, επειδή γνώριζε καλά την κοινωνία, έλεγε ότι θα έπρεπε να καταπίνει κανείς κάθε πρωί ένα παχουλό βατράχι, για να μη βρίσκει πια τίποτε αηδιαστικό την υπόλοιπη ημέρα.

Οι πολίτες είναι ενήλικοι και διατηρούν ως κόρην οφθαλμού την αηδία τους!
Της Φωτεινής Τσαλίκογλου