Χώρες σε… τιμή ευκαιρίας

Η επιτυχία του συνεδρίου στη καρδιά του Μανχάταν εθεωρείτο δεδομένη. Ωστόσο, η μαζική προσέλευση ενδιαφερομένων που δεν δίστασαν να πληρώσουν το αλμυρό εισιτήριο των 1.995 δολαρίων ξεπέρασε τις προσδοκίες των διοργανωτών της Global Aginvesting 2009, του πρώτου συνεδρίου επίδοξων επενδυτών της ραγδαία αναπτυσσόμενης αγοράς καλλιεργήσιμης γης.
Ομως, αν το καλοσκεφτούμε, δεν υπάρχει ασφαλέστερη μακροπρόθεσμη επένδυση από αυτό που προσπαθούσε να πουλήσει η Aginvesting. Τα χρηματιστήρια, τα commodities, τα νομίσματα, ανεβοκατεβαίνουν, όμως η ανάγκη της ανθρωπότητας για τρόφιμα δεν θα σβήσει ποτέ. Αντιθέτως, θα γίνεται ακόμη πιο επιτακτική, αν αναλογιστούμε ότι έως το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει ξεπεράσει τα εννέα δισεκατομμύρια, ενώ μόνο μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια η παγκόσμια ζήτηση σε τρόφιμα εκτιμάται ότι θα έχει αυξηθεί κατά 50%!

Ετήσιες αποδόσεις 20 - 30%

Ο συνδυασμός μεγαλύτερης ζήτησης και λιγότερης καλλιεργήσιμης γης -λόγω της ανατροπής των καιρικών συνθηκών, της μείωσης των υδάτινων πόρων και του φαινομένου της ερημοποίησης- μεταφράζεται σε ετήσιες αποδόσεις που κυμαίνονται το λιγότερο μεταξύ 20% και 30%. Μία απόδοση λίαν ελκυστική, ακόμη και για περιόδους χρηματιστηριακής ευημερίας, πόσω μάλλον για περιόδους ύφεσης. Γεγονός που δικαιολογεί απόλυτα τη στροφή μεγάλων επενδυτικών funds σε επενδύσεις στον αγροτικό τομέα και ειδικότερα στην απόκτηση ή την ενοικίαση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης τεράστιων γεωργικών εκτάσεων κυρίως σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Πολλές φορές, δε, πίσω από τους ομίλους κρύβονται εθνικές κυβερνήσεις, κυρίως από τον αναπτυσσόμενο κόσμο, που με τον τρόπο αυτό θέλουν να διασφαλίσουν τη μελλοντική επάρκεια τους σε τρόφιμα.

Επαναχάραξη του χάρτη

Το φαινόμενο που τους τελευταίους μήνες έχει πάρει εκπληκτικές διαστάσεις, επαναχαράσσοντας ειρηνικά και καθόλα νόμιμα τον παγκόσμιο χάρτη, καταγγέλθηκε ήδη από τον ΟΗΕ ως η σύγχρονη μορφή αποικιοκρατίας. Ομως, εν μέσω οικονομικής ύφεσης, κανείς δεν έχει τη διάθεση να ασχοληθεί σοβαρά με την αναίμακτη αρπαγή γης. Σαουδική Αραβία, Κίνα, Ινδία, Κορέα, Λιβύη και Αίγυπτος είναι μόλις μερικές από τις χώρες που έχουν βγει κυριολεκτικά για… ψώνια και έχουν ήδη κατορθώσει να γεμίσουν εύκολα και κυρίως φτηνά το καλάθι τους με εκατομμύρια στρέμματα πολύτιμης αγροτικής γης, κυρίως από την Αφρική, τη Νότιο Ασία και την Ανατολική Ευρώπη.

Με 5 δολάρια το εκτάρι ετησίως…

Τα πρώτα… δειλά deals δεν ξεπερνούσαν τα 100.000 εκτάρια. Ωστόσο, σήμερα το νούμερο αυτό φαντάζει αστείο. Η μεγαλύτερη μεμονωμένη συμφωνία της χρονιάς κλείστηκε την άνοιξη και αφορούσε την ενοικίαση για 99 χρόνια συνολικά 1,3 εκατομμυρίων εκταρίων γεωργικής γης στη Μαγαδασκάρη από τη νοτιοκορεατική Daewoo Logistics, σε τιμή που δεν θα ξεπερνούσε τα πέντε (!!!) δολάριο ανά εκτάριο ετησίως. Και αν και η συμφωνία έχει παγώσει προσωρινά για καθαρά πολιτικούς λόγους -λόγω της βίαιης ανατροπής τής τότε κυβέρνησης- οι Νοτιοκορεάτες δεν έχουν χάσει ακόμη τις ελπίδες τους ότι τελικά η συμφωνία θα τεθεί σε εφαρμογή.
Σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού think tank International Food Policy Research Institute (IFPRI), περίπου 20 με 30 εκατομμύρια εκτάρια αγροτικής γης διεθνώς -ήτοι δηλαδή όσο το ένα πέμπτο της αγροτικής έκτασης της ενωμένης Ευρώπης- έχουν περάσει υπό τον έλεγχο ξένων συμφερόντων τη τελευταία διετία. Και αν και το πρώτο καιρό οι περισσότερες συμφωνίες αφορούσαν σχεδόν αποκλειστικά εταιρείες, όπως η απόκτηση 128.000 εκταρίων με σιτηρά στη Ρωσία από τη σουηδική Alpcot Agro ή η εκμετάλλευση ορυζώνων 500.000 εκταρίων στην Ινδονησία από τη σαουδαραβική BinLaden Group, το τελευταίο διάστημα αφορούν deals μεταξύ κυβερνήσεων.

Σουδάν και Λάος

Για παράδειγμα, στο Σουδάν, που αποτελεί το μεγαλύτερο υποδοχέα ανθρωπιστικής βοήθειας διεθνώς λόγω της τεράστιας επισιτιστικής κρίσης στο Νταρφούρ, η κυβέρνηση δεν δίστασε να υπογράψει συμφωνίες που παραχωρούν για 99 χρόνια τη γεωργική εκμετάλλευση 690.000 εκταρίων γης στη Νότιο Κορέα, 400.000 εκταρίων στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς και να υπογράψει μια τεράστια συμφωνία καλλιέργειας σιτηρών για λογαριασμό της Αιγύπτου. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι επενδύσεις των Αράβων προς τη γεωργία της χώρας θα αυξηθούν από τα 700 εκατ. δολάρια το 2007 στα 7,5 δισ. δολάρια το 2010.
Αντιστοίχως, στο Λάος που πάλεψε για να εκδιώξει τους Γάλλους αποικιοκράτες, οι σύγχρονοι αποικιοκράτες έχουν φτάσει να ελέγχουν το 15% της συνολικής του αγροτικής έκτασης, περίπου τρία εκατομμύρια εκτάρια, για τουλάχιστον τα επόμενα εβδομήντα χρόνια. Μάλιστα, από αυτά, περίπου τα 700.000 βρίσκονται στα χέρια των Κινέζων γειτόνων τους.

Η Κίνα πρωτοστατεί στη νέα αποικιοκρατία

Η Κίνα είναι από τις χώρες που έχει πρωτοστατήσει στη νέα… μόδα, επιβεβαιώνοντας ότι, όπως και στην περίπτωση της αναζήτησης νέων ενεργειακών πηγών, βλέπει μπροστά και μαγειρεύει πριν πεινάσει. Η σημερινή παραγωγή της χώρας επαρκεί για τις ανάγκες της, όμως οι αρχές φοβούνται ότι καθώς το νερό θα αρχίσει να στερεύει, και ο πληθυσμός της θα συνεχίσει να αυξάνεται, θα αντιμετωπίσει σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα που θα διαταράξουν τη κοινωνική και πολιτική σταθερότητα της χώρας. Ετσι μελετά ή έχει ήδη κλείσει πολλαπλές συμφωνίες εξαγοράς/ενοικίασης γης σε όλες τις διαθέσιμες γωνιές του πλανήτη. Από το Μεξικό έως το Καζακστάν, από το Καμερούν έως τις Φιλιππίνες και από τη Βραζιλία έως το Λάος, κινεζικές εταιρείες με τις ευλογίες της κυβέρνησης αναλαμβάνουν την εκμετάλλευση εκατομμυρίων στρεμμάτων γης, τόσο για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων όσο και για την ανάπτυξη κτηνοτροφικών και πτηνοτροφικών μονάδων. Η μεγαλύτερη φυτεία φοινικέλαιου στον κόσμο, έκτασης 2,8 εκατ. εκταρίων, βρίσκεται στο Κονγκό και ελέγχεται ήδη από κινεζικά συμφέροντα, ενώ κινεζικές εταιρείες διαπραγματεύονται την απόκτηση άλλων δύο εκατομμύριων εκταρίων στη Ζάμπια, με σκοπό την ενίσχυση του κλάδου των βιοκαυσίμων.

Γη και ύδωρ αναζητούν και πληρώνουν οι Αραβες


Αμέσως μετά στη λίστα των αγοραστών βρίσκονται οι χώρες του αραβικού κόσμου, που σίγουρα έχουν τα χρήματα, αλλά όχι τη γη ή το νερό, για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε τρόφιμα. Κρατικές εταιρείες από τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Ομάν, το Κατάρ, αλλά και την Αίγυπτο "καταπίνουν" με εκπληκτικό ρυθμό εκτάσεις-φιλέτα στην Αφρική, τη Νότιο Αμερική, την Ασία, ακόμη και στη γειτονική μας Τουρκία. Υπολογίζεται ότι μόνο η Σαουδική Αραβία ξοδεύει 800 εκατ. δολάρια τον χρόνο για την προώθηση στρατηγικών σχεδίων ανάπτυξης αγροτικών προϊόντων, κυρίως σε κράτη της Αφρικής. Αναλόγως το Κατάρ δέχτηκε… ευχαρίστως να επενδύσει 3,5 εκατ. δολάρια για νέες υποδομές (λιμάνια και δρόμους) στη Κένυα, όταν η κυβέρνηση υπέγραψε το συμβόλαιο ενοικίασης 100.000 εκταρίων αγροτικής γης προς την αραβική χώρα. Με τον ίδιο τρόπο η Λιβύη εξασφάλισε 250.000 εκτάρια παραγωγής σιτηρών στην Ουκρανία, και η Αίγυπτος νοίκιασε 840.000 εκτάρια αγροτικής γης στην Ουγκάντα, ήτοι το 2,2% της συνολικής έκτασης της χώρας.


Οι οικολογικές και κοινωνικές συνέπειες

Οι συνέπειες του φαινομένου αυτού είναι δύσκολο ακόμη να διευκρινιστούν, με δεδομένο ότι βρίσκεται μόλις στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής του. Ωστόσο, οι περιβαλλοντολογικές οργανώσεις και οι οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επισημαίνουν από τώρα τις τεράστιες οικολογικές και κοινωνικές συνέπειες που θα προκύψουν από την υπερ-εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και από την καταπίεση των ντόπιων πληθυσμών από τους νέους αποικιοκράτες. Το τελευταίο δεν παραγνωρίζεται από χώρες όπου η πολιτική αστάθεια και η εσωτερική τρομοκρατία βρίσκεται στη μόνιμη ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο ότι, όταν η κυβέρνηση του Πακιστάν διοργάνωσε έκθεση στο Ντουμπάι για να προσελκύσει Αραβες επενδυτές για τον κλάδο της γεωργίας και των τροφίμων, φρόντισε να προσθέσει στο προσφερόμενο… πακέτο την ανάπτυξη μίας επίλεκτης στρατιωτικής δύναμης 100.000 ανδρών που θα αναλάβει να προστατεύει ειδικά τις ελεγχόμενες από ξένους επενδυτές γεωργικές εκτάσεις.
Axiaplus