Η επιδημία των εικονικών τιμολογίων

Αναστατωμένος, ο Λαμόγιος επισκέπτεται τον φίλο του, συνεπή φορολογούμενο Σωφρόνιο. Εχει ανησυχήσει με όσα διαβάζει τις τελευταίες ημέρες στον τύπο για τα εικονικά τιμολόγια:

Εικονικές «τριγωνικές» συναλλαγές ηλεκτρικών ειδών», εικονικά στοιχεία συναλλαγών τύπου «καρουσέλ», επιχειρήσεις χονδρικής εμπορίας παλαιοσίδηρων και κατασκευαστές κτιριακών εγκαταστάσεων εκδότες εικονικών τιμολογίων, μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα υπαγόμενη στον αναπτυξιακό νόμο κάνει ευρεία χρήση εικονικών τιμολογίων κ.ο.κ. Μοιάζει σαν ένα μεγάλο μέρος των συναλλαγών στην αγορά να είναι εικονικό.

Ο Σωφρόνιος προσπαθεί να καθησυχάσει τον φίλο του. Ωραία, Λαμόγιε, του λέει, δεν χαίρεσαι που επιτέλους οι ελεγκτικές αρχές κινητοποιήθηκαν και προσπαθούν να περιορίσουν τη φοροδιαφυγή; Εστω και τώρα, η φορολογική υπηρεσία προσπαθεί να ξεριζώσει τα βλαβερά ζιζάνια, τα οποία εμποδίζουν τον κήπο της οικονομικής ανάπτυξης να ανθίσει. Και τελικά, τι σε ανησυχεί τόσο πολύ; Εσύ έχεις περαιώσει, έπειτα από τακτικούς φορολογικούς ελέγχους, όλες τις προηγούμενες διαχειριστικές σου χρήσεις. Κομπίνα με εικονικά φορολογικά στοιχεία δεν έχεις στήσει. Τον φόρο προστιθέμενης αξίας, που αντιστοιχούσε στις συναλλαγές οι οποίες είχαν περιληφθεί στα τιμολόγια που έλαβες, έχεις καταβάλει στους προμηθευτές σου - εκδότες των φορολογικών σου στοιχείων.

Ο Λαμόγιος κουνά το κεφάλι του στωικά. Για μια φορά ακόμη, ο Σωφρόνιος δεν μπορεί να δει και την άλλη όψη των πραγμάτων. Προφανώς, Σωφρόνιε, του απαντά, επιθυμώ να καθαρίσει η αγορά από τα κυκλώματα έκδοσης και λήψης εικονικών τιμολογίων, τα οποία στερούν από το Δημόσιο τα απαραίτητα έσοδα. Μάλιστα καρπούνται τον ΦΠΑ που εγώ και άλλοι συνάδελφοί μου επιτηδευματίες έχουμε καταβάλει στους εκδότες των στοιχείων, προς απόδοση στο Δημόσιο. Ομως, δεν έχεις αντιληφθεί τι γίνεται στην πράξη; Δεν έχεις καταλάβει ότι:

**Η λήψη εικονικού τιμολογίου τιμωρείται βαρύτατα από το νόμο. Με πρόστιμο ΚΒΣ διπλάσιο της αξίας του τιμολογίου, αν η εικονικότητα αφορά τη συναλλαγή. Με πρόστιμο μειωμένο κατά 50%, αν η εικονικότητα αφορά το πρόσωπο του εκδότη. Η λήψη εικονικού φορολογικού στοιχείου οδηγεί στον εξωλογιστικό προσδιορισμό του εισοδήματος και του ΦΠΑ, με τη χρήση επιβαρυντικών συντελεστών, και στην επιβολή πολλαπλάσιου προστίμου ΦΠΑ.

*Κατά πάγια τακτική της, όταν εκ των υστέρων διαπιστώσει για κάποιον εκδότη βαρύτατες παρατυπίες στη λειτουργία της επιχείρησής του, όπως μη απόδοση ΦΠΑ, μη υποβολή συγκεντρωτικών καταστάσεων πελατών -προμηθευτών, μη υποβολή δήλωσης φόρου εισοδήματος, η φορολογική αρχή θεωρεί τον εκδότη εικονικό και τις συναλλαγές του στο σύνολό τους εικονικές. Στη συνέχεια, ελέγχει όλους τους λήπτες και χαρακτηρίζει τα τιμολόγια που έλαβαν και καταχώρισαν ως εικονικά, χωρίς κατά κανόνα να εξετάζει τις επιμέρους συναλλαγές ή την καλή πίστη του λήπτη.

*Με τις διάφορες επιμέρους παρατάσεις της παραγραφής, η φορολογική αρχή έχει δικαίωμα να πάει πίσω έως και δώδεκα χρήσεις και να ελέγξει υποθέσεις εικονικότητας.

*Σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, ο εκ των υστέρων χαρακτηρισμός φορολογικών στοιχείων ως εικονικών συνιστά οψιγενές στοιχείο. Γεγονός ικανό να στηρίξει επανέλεγχο σε ήδη αμετάκλητα περαιωμένα διαχειριστικά έτη, ακόμη και μετά τη διενέργεια τακτικού φορολογικού ελέγχου.

*Η διάρκεια της εκκρεμοδικίας μέχρι το αμετάκλητο πιθανότατα θα ξεπεράσει την εικοσαετία, με τον πρόσθετο φόρο να φτάνει σε ποσοστό έως και 200%.

Ο Σωφρόνιος σοκάρεται. Αποκλείεται, Λαμόγιε. Είναι δυνατόν να ισχυρίζεσαι ότι η αδράνεια της φορολογικής αρχής να εντοπίσει άμεσα κατά την ανάπτυξή της, την παράνομη δράση του εκδότη τιμολογίων, ο οποίος κλέβει από το ελληνικό Δημόσιο τους φόρους, τελικά λειτουργεί σε βάρος του καλόπιστου λήπτη;

Είναι δυνατόν να ισχυρίζεσαι ότι η φορολογική αρχή κατά κανόνα ελέγχει τη νόμιμη ή όχι έκδοση φορολογικών στοιχείων στο τέλος της δωδεκαετίας; Δεν επεμβαίνει δραστικά την πρώτη φορά που ένας εκδότης δεν υπέβαλε περιοδική δήλωση ΦΠΑ, συγκεντρωτική δήλωση πελατών - προμηθευτών, δήλωση φόρου εισοδήματος; Πώς, ενώ ο εκδότης δεν συμμορφωνόταν με τις βασικές φορολογικές του υποχρεώσεις, γεγονός που εκ των υστέρων τον χαρακτηρίζει εικονικό, εντούτοις και για μεγάλο χρονικό διάστημα -έως και 12 χρόνια- θεωρούσε στην αρμόδια ΔΟΥ βιβλία και στοιχεία ΚΒΣ και έπαιρνε πιστοποιητικό φορολογικής ενημερότητας;

Τι σημαίνει ο χαρακτηρισμός του φορολογικού στοιχείου ως εικονικού εκ των υστέρων, μετά την περαίωση; Πώς θεσμοθετείται η υποχρέωση της διοίκησης να εξετάσει κάθε πιθανότητα ή υπόνοια για την τυχόν εικονικότητα κάθε εκδότη, πριν από την περαίωση με τακτικό έλεγχο των υποθέσεων του λήπτη; Δεν είναι υποχρεωμένη η φορολογική αρχή να διερευνά κατά τη διάρκεια του φορολογικού ελέγχου και να πληροφορείται κάθε υπόνοια ή εναρκτήρια πράξη ελέγχου σε τυχόν εκδότες του λήπτη;

Είναι δυνατόν να θεωρείται οψιγενές στοιχείο το μεταγενέστερο της περαίωσης του λήπτη πληροφοριακό δελτίο για τον εκδότη, όταν είτε καταλογιστικές πράξεις είτε φορολογικός έλεγχος κατά του εκδότη, έχουν προηγηθεί της περαίωσης;

Και, σε κάθε περίπτωση, Λαμόγιε, δεν έχει ο κάθε λήπτης πρόσβαση στα πληροφοριακά στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, ώστε να ελέγχει προληπτικά την τυχόν βεβαιωμένη εικονικότητα του υποψήφιου αντισυμβαλλόμενου του και να προφυλάσσεται από τον κίνδυνο της λήψης εικονικών στοιχείων;

Οι εκδότες εικονικών στοιχείων απομυζούν τα υγιή κύτταρα της οικονομίας, κυρίως επειδή η φορολογική Αρχή δεν αναπτύσσει ταχεία αντανακλαστικά. Χρήσιμη η εκ των υστέρων εξάρθρωση των κυκλωμάτων, αλλά πιο χρήσιμη για το κοινωνικό σύνολο και αναγκαία για τους καλόπιστους λήπτες η πρόληψη για την αποφυγή της ανάπτυξής τους.

Οι εικονικοί εκδότες υπάρχουν, διότι επί σειρά ετών υπεξαιρούν τον ΦΠΑ και δεν καταβάλλουν φόρο εισοδήματος, μοιραζόμενοι συχνά το κέρδος τους με κακόπιστους λήπτες. Και αναπτύσσονται, μη υποβάλλοντας δηλώσεις και μη συμμορφούμενοι στις βασικές τους φορολογικές υποχρεώσεις. Παράλληλα οι ΔΟΥ θεωρούν τα βιβλία και στοιχεία τους ΚΒΣ, τα οποία μετά την πάροδο πολλών ετών χαρακτηρίζουν ως εικονικά.

Συνεπώς, για τον περιορισμό του φαινομένου της εικονικότητας δεν φαίνεται να αρκεί η εκ των υστέρων εξάρθρωση των κυκλωμάτων. Προβάλλει ως αναγκαία η αλλαγή πρακτικής της φορολογικής αρχής σε σχέση με το σοβαρό αυτό ζήτημα, το οποίο τείνει να προσλάβει διαστάσεις επιδημίας.
Της ΑΣΠΑΣΙΑΣ ΚΩΝ. ΜΑΛΛΙΟΥ Δικηγόρος και διευθύντρια έκδοσης του 15νθήμερου -νομικού περιοδικού «Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας», www.dfn.gr.