Η ανάγκη της αυτοδιοίκησης

Kάθε οργανισμός ανθρώπων δημιουργεί τη γραφειοκρατία του. Κάθε γραφειοκρατία μαστίζεται από διαφθορά και ανικανότητα. Ασχέτως από την ηθική υπόσταση και τις προθέσεις των ατόμων που απαρτίζουν τη γραφειοκρατική τάξη, όσο μεγαλώνει ένας οργανισμός, τόσο μεγαλώνει η γραφειοκρατία, η διαφθορά και η ανικανότητά του. Και τούτο επειδή από ένα σημείο και μετά κάθε γραφειοκρατία αναπτύσσει μηχανισμούς αυτοεξυπηρέτησής της, οι οποίοι πνίγουν τον πρωταρχικό σκοπό που είναι η εξυπηρέτηση των φορολογούμενων πολιτών. Αυτό το είδαμε πολλές φορές στην ιστορία, σε μύρια όσα κοινωνικά πειράματα με αποκορύφωμα το 70ετές έγκλημα του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Μια θεραπεία μόνο υπάρχει σ’ αυτό το τρίπτυχο «γραφειοκρατία-διαφθορά-ανικανότητα». Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων -άρα κι εξουσίας- σε μικρότερα, πιο ευέλικτα και ευκολότερα ελέγξιμα δημοκρατικώ τρόπω σχήματα. Μέχρι στιγμής έχουμε βρει μόνο δύο τρόπους: την αγορά και την τοπική αυτοδιοίκηση. Η αγορά έχει τις δικές της αρετές αλλά και κάποιες αδυναμίες, ειδικά σε οριακές κοινωνικές περιπτώσεις, όπως είναι ο αποκλεισμός κάποιων από την οικονομική διαδικασία κ.λπ. Εκεί το κοινωνικό σύνολο αποφασίζει να παρέμβει, προληπτικά ή πυροσβεστικά για τη θεραπεία αυτών των ασθενειών.

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια η κρατική γραφειοκρατία φάνταζε ικανή να λύσει όλα τα προβλήματα. Μόνο που όσα περισσότερα προβλήματα έλυνε, τόσο διογκωνόταν, τόσο περισσότερο έφτιαχνε μηχανισμούς αυτοεξυπηρέτησης και τελικά τόσο περισσότερα προβλήματα δημιουργούσε. (Ο Lord Samuel υπουργός εσωτερικών της Βρετανίας το είχε υπογραμμίσει έξυπνα: «Δημόσιος υπάλληλος είναι εκείνος ο άνθρωπος που έχει ένα πρόβλημα για κάθε λύση»). Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων κι εξουσιών δεν είναι πλέον μια θεωρητική δημοκρατική επιταγή. Είναι ανάγκη για την οικονομική ευημερία και την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Τα τελευταία χρόνια (ή καλύτερα: τα προτελευταία, δηλαδή επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ) έγιναν κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Λειψά και καθόλου θαρραλέα. Απομένουν πολλά ακόμη για να ισχυριστούμε ότι έχουμε πραγματική, ελεύθερη αυτοδιοίκηση στον τόπο. Οι πολιτικοί του ιστορικού κέντρου των Αθηνών δύσκολα αποχωρίζονται αρμοδιότητες, ακόμη κι όταν ξεκάθαρα φαίνεται ότι δεν τις προκάνουν. Είναι ο πανικός απώλειας της εξουσίας που τους διακατέχει.

Μόνιμη επωδός των εξουσιομανών υπουργών μας είναι οι πρώτες αποτυχίες της Τ.Α. σε μια σειρά πραγμάτων που αποκεντρώθηκαν. Για να είμαστε δίκαιοι, η δικαιολογία είναι υπαρκτή. Πράγματι μαζί με τις αρμοδιότητες αποκεντρώθηκε και μέρος της διαφθοράς που ταλανίζει την πολιτική ζωή του τόπου (ρίξτε απλώς μια ματιά στα χρήματα που ξοδεύονται για τις τοπικές εκλογές). Πράγματι πολλοί εκλεγμένοι τοπικοί άρχοντες νιώθουν και φέρονται ως Σατραπίσκοι. Πράγματι οι παιδικές ασθένειες της Τ.Α. είναι πολλές. Αλλά αυτά είναι τα συμπτώματα κάθε νεοπαγούς εξουσίας. Οι θεσμοί ελέγχου των αιρετών δημάρχων και νομαρχών δεν έχουν ωριμάσει ακόμη στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες ακόμη μαθαίνουν το αλφάβητο του δημοκρατικού ελέγχου. Ωριμάζουν όμως, αργά, και σταθερά. Ετσι λοιπόν το μήνυμα πρέπει να είναι ένα: τα προβλήματα που έχει σήμερα η Αυτοδιοίκηση λύνονται μόνο με περισσότερη Αυτοδιοίκηση...
Tου Πασχου Μανδραβελη