«Χωρίς εξουσία»

O Αναρχισμός (Αγγλικά: Anarchism, Ισπανικά: anarquismο) είναι ένα ιδεολογικό, πολιτικό και κοινωνικό κίνημα. Ετυμολογικά προέρχεται από την ελληνική λέξη αρχή= εξουσία και το στερητικό α. Στην κυριολεξία αναρχία σημαίνει «χωρίς εξουσία». Ο όρος αναρχισμός είναι αρκετά παρεξηγημένος καθώς αρχικά αρνητική είχε έννοια, διότι αναρχία συνήθως σήμαινε χάος κοινωνικό, πολιτικό και όχι μόνο. «Δήλωνε» δηλαδή την αταξία ή υπήρχαν φορές που ταυτιζόταν με βομβιστικές τρομοκρατικές ενέργειες. Η σύνδεση με τη βία είναι προπαγανδιστική καθώς οι μεγαλύτερες σχολές και οι μεγαλύτεροι θεωρητικοί αναρχικοί, θεωρούν τη βία όχι μόνο ακατάλληλο μέσο επιβολής αλλά επίσης την εξισώσουν με την αστική ηθική.

Η πρώτη αναφορά της λέξεως αναρχία υπάρχει στο έργο Επτά επί Θήβαις (467 πχ) του Αισχύλου. Εκεί η Αντιγόνη ανοιχτά αρνείται να αποδεχτεί το διάταγμα των κρατούντων να αφήσει άθαφτο το πτώμα του αδερφού της Πολυνείκη, ως τιμωρία για τη συμμετοχή του στην επίθεση κατά των Θηβών, λέγοντας: “Ακόμα και αν κανείς άλλος δεν επιθυμούσε να συμμετάσχει στην ταφή, εγώ μόνη μου θα τον έθαβα και θα έπαιρνα το ρίσκο που θα σημαίνει η ταφή του αδερφού μου. Ούτε ντρέπομαι να δράσω ενάντια αψηφώντας τη βούληση των κρατούντων (έχουσα άπιστων την αναρχίαν πόλει).”

Οι αναρχικές ιδέες επίσης ανάχθηκαν σε θρησκείες όπως ο βουδισμός αλλά και σε φιλοσοφικές σχολές σκέψης. Σύμφωνα με τον Πιοτρ Κροπότκιν οι στωικοί, με κορυφαίο τον Ζήνωνα “αποστρεφόντουσαν την παντοδυναμία του κράτους, την επέμβασή του και τον κρατισμό και διακήρυσσαν την κυριαρχία του ηθικού νόμου του ατόμου” [1]. Έτσι σύμφωνα με τον Κροπότκιν, ο Ζήνων ήταν ο καλύτερος υπέρμαχος της αναρχίας στον αρχαίο κόσμο[1].

Η πρώτη επίσημη γνωστοποίηση αναρχικών θέσεων προήλθε από τον ατομικιστή αναρχικό Ουίλιαμ Γκούντγουιν (William Godwin). Ήταν αυτός που στο έργο του Έρευνα για την πολιτική δικαιοσύνη πραγματεύτηκε μία μορφή ακραίου πολιτικού φιλελευθερισμού. Στη συνέχεια ο αναρχισμός ως μια ξεχωριστή πολιτική ιδεολογία εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα όταν οι υποστηρικτές και ο ίδιος ο Μιχαήλ Μπακούνιν αποσπάστηκαν από την Πρώτη Διεθνή, ή Διεθνή Ένωση των Εργατών που είχαν ιδρύσει ο Καρλ Μαρξ σε συνεργασία με τον «πατέρα της αναρχίας» Πιερ Ζοζέφ Προυντόν. Η πίστη του Μπακούνιν σε έναν «αντιεξουσιαστικό σοσιαλισμό» ήταν αυτή που οδήγησε στη διαγραφή του από τη Διεθνή και έβαλε τα θεμέλια για τον αναρχοκολεκτιβισμό ή κολεκτιβιστικό αναρχισμό, πάνω στον οποίο στηρίχτηκαν οι περισσότερες αναρχικές θεωρίες όπως ο αναρχοσυνδικαλισμός, ο οικοαναρχισμός, ο αναρχοκομμουνισμός κα. Με βάση λοιπόν τον αναρχοκολεκτιβισμό, ο αναρχισμός του 20ου αιώνα αρνείται τη μεταβατική περίοδο της Δικτατορίας του Προλεταριάτου (που ήταν μία από τις κύριες διαφωνίες του Μαρξ με τον Μπακούνιν), που προτείνουν οι κομμουνιστές για το πέρασμα στην αταξική κοινωνία. Επίσης, προωθεί την αυτοδιαχείριση και εστιάζει στην προσωπική ευθύνη που έχει το άτομο για τις πράξεις του απέναντι στον εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο, του οποίου είναι μέλος.

Οι στόχοι του αναρχισμού, καθώς και τα μέσα επίτευξης των στόχων αυτών, αντιμετώπισαν έντονη κριτική και θεωρήθηκαν ουτοπικά. Για αυτόν το λόγο η απήχηση που έχει ο αναρχισμός είναι περιορισμένη σε σχέση με άλλες κυριότερες πολιτικές ιδεολογίες όπως ο σοσιαλισμός, ο φιλελευθερισμός κτλ. Οι αναρχικοί απορρίπτουν όλες τις μορφές πολιτικής πάλης ως ανούσιες και πιστεύουν σε μία «κοινωνική επανάσταση» (αναρχοκομουνιστές), σε γενικές απεργίες (αναρχοσυνδικαλιστές) ή σε μία γενική «ανυπακοή των μαζών» (ατομικιστές αναρχικοί). Ο αναρχισμός σαν κίνημα μπορεί και «επιβιώνει», για τον απλό λόγο ότι μπορεί και παίρνει θέση σε όλα τα κοινωνικά ζητήματα.

Η λέξη αναρχία, όπως τη χρησιμοποιούν οι περισσότεροι αναρχικοί, δηλώνει μια αρμονική αντιεξουσιαστική αταξική κοινωνία, που στηρίζεται στις δυνατότητες της εθελοντικής συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας των ανθρώπων με βάση τον ατομικό αυτοπροσδιορισμό και την προσωπική συμμετοχή. Στη θέση των εξουσιαστικών πολιτικών δομών και των οικονομικών θεσμών οι αναρχικοί προτείνουν κοινωνικές σχέσεις θεμελιωμένες στην “εκούσια” ομαδική συγκρότηση αυτόνομων ατόμων, την αμοιβαία βοήθεια και την αυτοδιάθεση.

Ενώ συχνά ο αναρχισμός ορίζεται από αυτό στο οποίο εναντιώνεται, εντούτοις οι αναρχικοί ανά τις εποχές προσέφεραν σύμφωνα με το όραμα για αυτό που πιστεύουν ότι είναι η αληθινά ελεύθερη κοινωνία. Ωστόσο, οι ιδέες για το πώς μπορεί να είναι λειτουργική μια τέτοια κοινωνία πιθανώς διαφέρουν πολύ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις διαπλεκόμενες οικονομικές σχέσεις.
Σχόλιο του Antinwes