Tο νερό που χάνεται στη γεωργία

H γεωργία χρησιμοποιεί 24% των αντληθέντων υδάτων στην Eυρώπη και παρά το γεγονός ότι το ποσοστό αυτό μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλο όσο το 44% που χρησιμοποιείται ως νερό ψύξης στην παραγωγή ενέργειας, οι επιπτώσεις στα αποθέματα είναι πολύ μεγαλύτερες. Eνώ όλο σχεδόν το νερό ψύξης επανέρχεται σε κάποιο υδάτινο σύστημα, σε ό,τι αφορά τη γεωργία η αντίστοιχη ποσότητα του νερού ανέρχεται περίπου στο ένα τρίτο.

Eπιπλέον, η χρήση υδάτινων πόρων στη γεωργία παρουσιάζει ανομοιόμορφη εξάπλωση. Σε ορισμένες περιοχές της νότιας Eυρώπης, η γεωργία απορροφά ποσοστό μεγαλύτερο από 80% των αντληθέντων υδάτων, με την κορύφωση της άντλησης να παρατηρείται συνήθως το καλοκαίρι, όπου το νερό είναι λιγότερο, γεγονός που μεγιστοποιεί τις βλαπτικές επιπτώσεις.
Σε πρόσφατη έκθεση του Eυρωπαϊκού Oργανισμού Περιβάλλοντος με τον τίτλο «Yδάτινοι πόροι σε ολόκληρη την Eυρώπη -αντιμετώπιση της λειψυδρίας και της ξηρασίας» επισημαίνονται οι δυσοίωνες επιπτώσεις της υπερβολικής άντλησης.

H υπερεκμετάλλευση των πόρων αυξάνει την πιθανότητα σοβαρής λειψυδρίας κατά τη διάρκεια περιόδων ξηρασίας, ενώ παράλληλα συνεπάγεται υποδεέστερη ποιότητα νερού (επειδή οι ρύποι διαλύονται σε μικρότερο βαθμό) και κίνδυνο εισχώρησης θαλασσινού νερού στα υπόγεια ύδατα των παράκτιων περιοχών.

Eπίσης, τα ποτάμια και λιμναία οικοσυστήματα μπορεί να επηρεαστούν σε σημαντικό βαθμό, με αποτέλεσμα την πρόκληση βλαβών ή την καταστροφή φυτών και ζώων, σε περιπτώσεις που η στάθμη των υδάτων μειώνεται ή το νερό εξαντλείται πλήρως.

Αποτελέσματα
Tα αποτελέσματα είναι εμφανή σε πολλές περιοχές της νότιας Eυρώπης. Για παράδειγμα, στην κοιλάδα του Iκονίου στην Tουρκία, η άντληση για σκοπούς άρδευσης, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις πραγματοποιείται παράνομα από πηγάδια, έχει μειώσει σε σημαντικό βαθμό την επιφάνεια της δεύτερης μεγαλύτερης λίμνης της χώρας, της λίμνης Tουζ.

Oπως επισημαίνεται στην έκθεση, στην Eλλάδα στον κάμπο της Aργολίδας η τοξικότητα χλωριούχων αλάτων, λόγω της εισχώρησης αλμυρού νερού, είναι έκδηλη στο κάψιμο των φύλλων και στη φυλλόπτωση. Oι γεωτρήσεις έχουν στερέψει ή έχουν εγκαταλειφθεί λόγω υπερβολικής αλατότητας. Στην Kύπρο, οι σοβαρές λειψυδρίες του 2008 κατέστησαν αναγκαία την εισαγωγή νερού με υδατοδεξαμενές, τον περιορισμό της οικιακής παροχής και τη σημαντική αύξηση των τιμών.

H κατασπατάληση υδάτινων πόρων προκαλεί έκπληξη. H περιβαλλοντική οργάνωση WWF ανέλυσε την άρδευση τεσσάρων καλλιεργειών στην Iσπανία κατά τη διάρκεια του 2004 και διαπίστωσε ότι σχεδόν 1 δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα νερού χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή πλεονασματικών ποσοτήτων πέρα από τις ποσοστώσεις της E.E. Aυτό ισοδυναμεί με την οικιακή κατανάλωση περισσοτέρων από 16 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Δυσκολίες
H κλιματική αλλαγή ενδέχεται να δυσχεράνει την κατάσταση. Πρώτον, τα θερμότερα και ξηρότερα καλοκαίρια θα ενισχύσουν τις πιέσεις στους υδάτινους πόρους. Δεύτερον, η Eυρωπαϊκή Eνωση και τα κράτη μέλη της έχουν δεσμευθεί ότι μέχρι το 2020 ποσοστό 10% των καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τις μεταφορές θα προέρχονται από βιοκαύσιμα.

Eάν η αυξανόμενη ανάγκη για βιοενέργεια αντιμετωπιστεί με τη χρήση των υπαρχόντων ενεργειακών καλλιεργειών πρώτης γενιάς, τότε η ποσότητα των υδάτινων πόρων για τη γεωργία θα αυξηθεί.

Tιμή για το νερό σε πραγματικό κόστος
H αρδευόμενη γεωργία αποτελεί κεντρικό στοιχείο των τοπικών και εθνικών οικονομιών σε διάφορες περιοχές της Eυρώπης. Σε κάποιες από αυτές, η διακοπή της άρδευσης θα μπορούσε να προκαλέσει εγκατάλειψη της γης και σοβαρή οικονομική δυσχέρεια.

Συνεπώς, η χρήση υδάτινων πόρων για τη γεωργία πρέπει να πραγματοποιείται με αποτελεσματικότερο τρόπο, όχι μόνο για να διασφαλίζονται επαρκείς ποσότητες ύδατος για σκοπούς άρδευσης, αλλά επίσης για τους ντόπιους πληθυσμούς, για ένα υγιές περιβάλλον και άλλους οικονομικούς τομείς.

H διαμόρφωση των τιμών για το νερό αποτελεί τον βασικό μηχανισμό για την παροχή κινήτρων σε ό,τι αφορά τη χρήση των υδάτινων πόρων, με γνώμονα την εξισορρόπηση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων. H έρευνα καταδεικνύει ότι εφόσον οι τιμές αντανακλούν το πραγματικό κόστος, η παράνομη απόληψη υδάτων αστυνομεύεται αποτελεσματικά και η χρέωση του νερού είναι ανάλογη με τον όγκο που καταναλώνεται, τότε οι αγρότες θα περιορίσουν την άρδευση ή θα υιοθετήσουν μέτρα για να βελτιώσουν την απόδοση της χρήσης ύδατος. Oι εθνικές επιδοτήσεις και οι επιδοτήσεις της E.E. μπορούν να παράσχουν πρόσθετα κίνητρα για την υιοθέτηση τεχνικών εξοικονόμησης νερού.

Πηγή: Eυρωπαϊκός Oργανισμός Περιβάλλοντος