Στον άγνωστο κόσμο των διεθνών χρηματιστηρίων εμπορευμάτων μας ξεναγεί ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Εμπορίου και Αγορών του Παγκοσμίου Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, Αλέξανδρος Σαρρής. Ξεκλειδώνει τα μυστικά της παγκόσμιας αγοράς και εξηγεί τις ευκαιρίες που προσφέρουν τα μελλοντικά συμβόλαια σε πραγματική βάση, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο ένας γεωργοκτηνοτρόφος μπορεί να εξασφαλίσει την πώληση του προϊόντος του σε μία σταθερή τιμή, χωρίς να εξαρτάται από τα “παζάρια” της τελευταίας στιγμής.- Φαίνεται ότι οι τιμές των εμπορευμάτων πάλι «τσιμπάνε» στα διεθνή χρηματιστήρια. Πρόκειται για νέο φαινόμενο κερδοσκοπίας ή απλή συγκυρία λίγο πριν τη συγκομιδή;
Είναι παρερμηνεία να μιλάμε για φαινόμενα κερδοσκοπίας. Όλοι στον ιδιωτικό τομέα κερδοσκοπούν. Εφόσον δεχόμαστε τον ιδιωτικό τομέα, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι σκοπός του είναι το κέρδος. Από κει και πέρα πρέπει να το πετυχαίνει με θεμιτά μέσα και όχι με αθέμιτα. Αυτό είναι που πρέπει να στηλιτεύσουμε.
Η απάντηση στην ερώτησή σας είναι ότι αυτές οι αυξήσεις των τιμών οφείλονται σε κάποιες αλλαγές στις προσδοκίες. Αυτό γίνεται για 200 χρόνια, δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Η λεγόμενη “φούσκα” των εμπορευμάτων βασίζονταν και σε πραγματικές παραμέτρους αλλά και σε εκτιμήσεις όσων παρακολουθούν την αγορά σχετικά με το τι πιστεύουν ότι είναι οι πραγματικές παράμετροι και τι πιστεύουν ότι θα γίνει στο μέλλον. Οι πιο αποσταθεροποιητικές κινήσεις δεν έγιναν από ιδιώτες, αλλά από κυβερνήσεις, όπως συνέβη π.χ. πέρυσι στην αγορά του ρυζιού.
Αυτή τη στιγμή η αγορά είναι πολύ ευαίσθητη: Τα αποθέματα είναι σχετικά χαμηλά και δεν φαίνεται να αυξάνονται γρήγορα, οπότε υπάρχει μια γενική νευρικότητα στην αγορά.
Τα πράγματα φαίνονται να κινούνται λογικά για φέτος, παρά τη σχετικά “σφιχτή” κατάσταση στα αποθέματα, αλλά, βεβαίως, δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί η παραγωγή σε διάφορες χώρες.
- Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι δικλείδες ασφάλειας ώστε ούτε ο παραγωγός να επηρεάζεται τόσο άμεσα από τα σκαμπανεβάσματα των χρηματιστηρίων, αλλά ούτε και οι μη προνομιούχοι καταναλωτές;
Οι μόνες δικλείδες ασφαλείας που να προσφέρονται από την ιδιωτική αγορά, είναι ιδιωτικά συστήματα προπωλήσεων και προαγορών. Μιλάμε για hedging και futures (μελλοντικά συμβόλαια). Τι σημαίνει αυτό; Οι τιμές των χρηματιστηρίων συνδέονται τις περισσότερες φορές με τις πραγματικές τιμές, με κάποια διαφορά η οποία λέγεται “βάση”. Λοιπόν, απ’ τη στιγμή που αυτές οι διαφορές “συμφέρουν”, τότε οι παραγωγοί μπορούν αν θέλουν, ή μόνοι τους είτε μέσω ομάδων, να προπωλήσουν το προϊόν τους, π.χ. για τον Ιούλιο, κλείνοντας μελλοντικές συμφωνίες με κάποια εμπορική ή μεταποιητική εταιρεία. Η εταιρεία δεν αντιμετωπίζει μόνη της το ρίσκο, διότι ζητά κάλυψη της συμφωνίας από την αγορά του Σικάγο, της Νέας Υόρκης ή άλλο χρηματιστήριο, πουλώντας μελλοντικά συμβόλαια σε επενδυτές. Αυτή είναι η πιο βασική δικλείδα ασφαλείας σε μια ιδιωτική οικονομία. Στην Ευρώπη δεν γίνονται πάρα πολλές μελλοντικές συμφωνίες, διότι η Ε.Ε. πάντα βάζει ελάχιστες τιμές, πράγμα που δεν υπάρχει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτές είναι δημόσιες δικλείδες ασφαλείας.
Εάν ο παραγωγός αντιμετωπίζει πρόβλημα με έντονα μεταβλητές τιμές, τότε θα πρέπει να αρχίσει να λαμβάνει κάποια μέτρα. Κι αυτά τα ιδιωτικά μέτρα είναι η προπώληση του προϊόντος του.
- Τελικά πόση σχέση έχει το χρηματιστηριακό «παιχνίδι» με την πραγματική αγορά;
Σε λογικές περιόδους οι χρηματιστηριακές αγορές συνδέονται άμεσα με την πραγματική αγορά. Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί μία τάση αποσύνδεσης. Αυτό είναι κάτι το οποίο βρίσκεται υπό έρευνα και έχει να κάνει με την εισαγωγή κατά μεγάλο όγκο των χρηματιστηριακών εταιρειών οι οποίες μπήκανε στα χρηματιστήρια των εμπορευμάτων για να διαφοροποιήσουν το ρίσκο των επενδύσεών τους. Υπάρχει μια αποσύνδεση η οποία, όμως, φέτος δεν είναι τόσο μεγάλη και τείνει να μικρύνει, σε σχέση με τα δύο προηγούμενα χρόνια.
- Η απόκλιση αυτή είναι μετρήσιμη;
Είναι πολύ δύσκολο να το μετρήσει κανείς, γιατί δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης.
- Θα υπάρξει κάποια στιγμή που θα πούμε ότι δεν θα κοιτάμε τα χρηματιστήρια;
Τα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, όπως ξέρετε, εκτελούνε μια πάρα πολύ βασική οικονομική λειτουργία και γι’ αυτό φτιάχτηκαν. Από τη στιγμή που μετατραπούν σε καθαρά καζίνο, τότε βεβαίως αυτό είναι επικίνδυνο για τις πραγματικές αγορές: Οι έμποροι θα ζητήσουνε πολύ μεγαλύτερα περιθώρια για να καλύψουνε το ρίσκο των μελλοντικών συμβολαίων, ενώ με αυτές τις αγορές τα περιθώρια του ρίσκου υποτίθεται ότι μικραίνουνε, οπότε ωφελείται και ο καταναλωτής και ο παραγωγός.
Είμαστε της άποψης ότι πρέπει να δημιουργηθούνε ακόμα περισσότερα τέτοια χρηματιστήρια που είναι χρήσιμα, αλλά δεν είναι εύκολο να λειτουργήσουν σωστά, καθώς πρέπει να τραβήξουν αρκετά κεφάλαια, ώστε να μην είναι λίγα άτομα που να διαμορφώνουν τις τιμές. Ο ρόλος των “σπεκουλαδόρων”-επενδυτών είναι να δώσουν ρευστότητα στην αγορά. Αν δεν υπήρχαν, δεν θα μπορούσαν οι παραγωγοί να προπωλήσουν τα προϊόντα τους. Κάποιος πρέπει να πάρει το ρίσκο στην αγορά. Κάνουνε πολύ μεγάλο καλό και ο κόσμος δεν το ‘χει καταλάβει αυτό.
- Τους θυμόμαστε όταν ξεφουσκώνει το πράγμα...
Χωρίς τους κερδοσκόπους, που είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουνε χρήματα, οι παραγωγοί δεν θα μπορούν να απολαμβάνουν μια σχετική ασφάλεια και προβλεψιμότητα στις τιμές των προϊόντων τους.
- Συμφωνείτε με τις εκτιμήσεις αναλυτών που λένε ότι η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας θα ξεκινήσει από τα αγροτικά προϊόντα και τα τρόφιμα;
Τα τρόφιμα και οι πρώτες ύλες είναι πολύ ευαίσθητα στις διάφορες διακυμάνσεις γιατί έχουν ανελαστική ζήτηση. Αμέσως μόλις υπήρξε προσδοκία αύξησης της παραγωγής, γίνονται ανατιμήσεις, γιατί με προσδοκίες δουλεύει η αγορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα αγροτικά προϊόντα θα είναι ο μοχλός της ανάκαμψης, γιατί είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας, απλώς είναι, αν θέλετε, ένας προπομπός του τι προσδοκίες υπάρχουν. Αρχίζει οκύκλος της ανάκαμψης από κει, είναι μια ένδειξη, δεν είναι απόδειξη.
- Ποια είναι η άποψη του FAO για τις αγροτικές επιδοτήσεις; Πόσο επηρεάζουν την αγορά;
Στα αγροτικά προϊόντα και ειδικότερα στην Ε.Ε. κατά τη γνώμη μας έχουν δημιουργήσει τεράστιες στρεβλώσεις και μεγάλα προβλήματα ανεπάρκειας των παραγωγικών μονάδων. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, οι επιδοτήσεις έχει δειχτεί με επιστημονικά άρθρα ότι δημιουργούν χαμηλή αποδοτικότητα στις εκμεταλλεύσεις και εμποδίζουν την προσαρμογή τους σε καινούρια μηνύματα της αγοράς, σε καινούριες καλλιέργειες κλπ. Οι επιδοτήσεις αυτές έχουνε κάνει πολύ κακό στην ελληνική γεωργία. Όχι διότι δεν έχουνε δώσει κάποια λεφτά στους παραγωγούς, αλλά διότι οι γεωργοί έχουνε μάθει να μην προσαρμόζονται.
Μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει πραγματικά πολύ καλές συνθήκες για παραγωγή προϊόντων υψηλής αξίας. Θα μπορούσαμε να έχουμε μια πάρα πολύ σοβαρή και ανταγωνίσιμη γεωργία. Δεν χρειαζόμαστε τις επιδοτήσεις. Νομίζω ότι ήταν πολύ κακές για την Ελλάδα.
Όχι ότι δεν χρειάζονται επιδοτήσεις για ορισμένα πράγματα, αλλά οι επιδοτήσεις δεν είναι πανάκεια. Πάντως, η αποσύνδεση της ενίσχυσης από την παραγωγή που έγινε από το 2004 και μετά με τη νέα ΚΑΠ είναι ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί.
Μάλιστα τώρα ετοιμάζουμε μια πολύ μεγάλη μελέτη στην οποία αναφέρουμε τι είδους επιδοτήσεις είναι οι πιο χρήσιμες και ποιες στρεβλώνουν την αγορά. Κυρίως θα δώσουμε έμφαση σε νέους τομείς που ενδιαφέρουν τις αναπτυγμένες χώρες, όπως είναι η ενίσχυση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων για πιο φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, για την ασφάλεια των τροφίμων, την καταναλωτική ασφάλεια, την προώθηση των μη γενετικά τροποποιημένων προϊόντων κ.ά.
Συνέντευξη στον Πέτρο Αλεξανδρή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου