Στάλιν στον μαυροπίνακα

O αντικομμουνισμός είναι δικαίωμα. Μπορούμε να μισούμε τον Στάλιν και να υιοθετούμε πλήρως τις απόψεις του γάλλου ιστορικού Στεφάν Κουρτουά ότι δολοφονήθηκαν 100 εκατ. αντιφρονούντες στη Σοβιετική Ενωση. Μπορούμε επίσης να επικαλούμαστε τα κονσερβοκούτια των παππούδων μας. Είναι όμως εξίσου σεβαστό το δικαίωμα του κνιτόπουλου να διακινεί τον «Ριζοσπάστη», ακόμη και μέσα στο σχολείο. Υπάρχει ένας καθωσπρεπισμός, μια μη μου άπτου στάση απέναντι στις πολιτικές συζητήσεις, κυρίως όταν αυτές γίνονται ενώπιον ανηλίκων. Τον τελευταίο καιρό έχει γίνει ζήτημα με την ελεύθερη έκφραση στα λύκεια. Είναι αρκετά τα περιστατικά σε σχολεία ώστε να μιλάμε για φαινόμενο, έστω εν τη γενέσει του. Δημιουργούνται εντάσεις που συνοδεύονται από εισβολές γονέων και βουλευτών, αποβολές μαθητών, επικριτικά δημοσιεύματα στις εφημερίδες της Αριστεράς. Μήπως η πολιτική ξαναγίνεται μόδα στους εφήβους και ο «πατερούλης» δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια τάση της;

Αφετηρία για τις διαμάχες στα σχολεία υπήρξε μια θεατρική παράσταση. Μια καθηγήτρια στην Πετρούπολη αποφάσισε τον προηγούμενο μήνα να πάει τα παιδιά στο θέατρο, να δουν το «Rock ΄n΄ roll» του Τομ Στόπαρντ. Μήπως δεν έχει προσωπική ζωή η γυναίκα, μήπως δεν έχει κάτι καλύτερο να κάνει από το να τρέχει με τα ανήλικα στις κουίντες; Υποθέτουμε ότι έχει πολλά καλύτερα, αλλά θέλει να βοηθήσει τους μαθητές της να ξεγκαβωθούν. Δεν την υποχρεώνει κανείς, δεν πληρώνεται υπερωρίες, γενικώς τους κάνει χάρη. Δεν γνωρίζουμε πολλές παραστάσεις που να μη δίνουν αφορμές για πολιτική συζήτηση. Αν πήγαινε στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχοφ, θα ήταν πολλά τα ερείσματα. Αν πήγαινε στον «Ταρτούφο» του Μολιέρου, ακόμη περισσότερα. Θα μπορούσε να τους πάει στο Δελφινάριο, να δουν μια από τις φθηνές επιθεωρήσεις. Σημασία έχει το εξής: διδάσκει ότι πέρα από τον μαντρότοιχο του σχολείου υπάρχει ένας άλλος κόσμος. Τυγχάνει η επιλογή της να είναι ένα έργο αποδεκτό από την κοινή αισθητική. Αυτό που ο μέσος θεατής χαρακτηρίζει «καλή παράσταση».
Ανάμεσα στους ανήλικους θεατές υπήρχε και ένας πεφωτισμένος. Καθώς έχουν παρέλθει οι εποχές που οι κνίτες σάπιζαν στο ξύλο τους αντιφρονούντες και με το μειονέκτημα της μονάδας, το παιδί θέλησε να κάνει διάλο γο. Ζήτησε λοιπόν μέσα στην τάξη να μιλήσει για την παράσταση και να εξηγήσει γιατί τα τανκς της Πράγας ήταν απελευθερωτικά, γιατί η σύγχρονη τέχνη αποχαυνώνει και δεν ξέρω τι άλλο θα έλεγε. Ουσιαστικά θα απαντούσε στον Στόπαρντ και σε εκείνους οι οποίοι θεωρούν ολοκληρωτικό καθεστώς τον παρελθόντα σοσιαλισμό. Δεν επετράπη στον μαθητή να εξηγήσει, τουλάχιστον όχι στην ώρα του μαθήματος. Για εκείνους που έχουν περάσει από κομματική αχτίδα, η συνέχεια είναι γνωστή: στρατηγικές συζητήσεις, ισοζύγιο υποστηρικτών, δράση. Επί του πρακτέου: ένας βουλευτής του ΚΚΕ με δέκα παρατρεχάμενους μπούκαρε στο γραφείο του διευθυντή του σχολείου για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Με φωνές και γρονθοκοπανήματα στην επίπλωση. Γιατί ο Στάλιν μπορεί να έχει πεθάνει, ο σταλινισμός όμως είναι σαν το φοίνικα (της χούντας), ξαναγεννιέται από τις στάχτες του. Τα μέλη του κόμματος εξακολουθούν να επιβάλλουν διά της βίας, εν προκειμένω με φραστικές επιθέσεις, την άποψή τους.

Υπάρχει μια παράμετρος που δεν μας αφήνει να υποστηρίξουμε το δίκαιο του κνιτόπουλου να διαδίδει τις απόψεις του. Η οργίλη αντίδραση του μαθητή της συγκεκριμένης ιστορίας δεν μοιάζει αυθόρμητη. Ολως τυχαίως ένα κάρο καθηγητές ξεμπροστιάζονται από τον «Ριζοσπάστη» για αντικομμουνιστική δράση. Δεν τολμάει κανείς εκπαιδευτικός να πει ότι ο Στάλιν ήταν, ας πούμε, «αυταρχικός» (δεν λέμε σφαγέας για να μην παρεξηγηθούμε) και το κομματικό ενημερωτικό όργανο αναλαμβάνει το ξεμπρόστιασμα. Ολως τυχαίως τα περισσότερα πρόσφατα περιστατικά καταγράφονται στα λύκεια της Πετρούπολης. Εκεί λοιπόν φαίνεται ότι οι κομμουνιστές έχουν αποφασίσει να επιβάλουν τη δική τους εκδοχή της ιστορίας όχι με τον διάλογο αλλά με τη διαπόμπευση. Οταν αυτό δεν περνάει, επιβάλλονται με τον ελληνικό τσαμπουκά της δεκαετίας του ΄70.

Υπάρχει μια άλλη παράμετρος, η οποία μας κάνει να ευγνωμονούμε την τύχη μας που υπάρχουν ακόμη κνίτες. Δεν μπορεί τα πάντα να κινούνται γύρω από την επικρατούσα ιδεολογία και να εκφράζονται ελεύθερα μόνο οι φαν του Ρουβά και της Ολυμπιακάρας. Ας υπάρχει και ο Στάλιν μέσα στο κάδρο, οι μαθητές θα κρίνουν ή, αν μη τι άλλο, θα εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους. Η μόρφωση είναι κάτι που χτίζεται μέσα από τις αντιπαραθέσεις.
ΤΟ ΒΗΜΑ