Προετοιμάζοντας τον νέο Δεκέμβρη

Του Πασχου Mανδραβελη

Τις μέρες της οργής ο καθηγητής κ. Νίκος Αλιβιζάτος περιέγραφε μια σκηνή που συμπύκνωνε με τον καλύτερο τρόπο «Τα Δεκεμβριανά των δεκαεξάρηδων»: «Στο κέντρο της Αθήνας, νωρίς το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης, λίγο μετά το τέλος των συνδικαλιστικών συγκεντρώσεων, ένας πιτσιρικάς 15 - 16 ετών (χωρίς κουκούλα αλλά με ένα κόκκινο μαντίλι στον λαιμό) κλωτσάει με μανία ένα κάδο απορριμμάτων. Μπροστά στους έκπληκτους διαβάτες, βάζει φωτιά στα σκουπίδια και εξαφανίζεται φωνάζοντας: “Πάρ’ τα Εφραίμ, πάρ’ τα Εφραίμ”. Αμφιβάλλω αν ο νεαρός πυρπολητής γνώριζε ποιος είναι ο ηγούμενος Εφραίμ και ποιο το Βατοπέδι. Παρ’ όλ’ αυτά πιστεύω ότι η σκηνή αυτή, όπως μεταδόθηκε κατά κόρον από το Διαδίκτυο, συμπυκνώνει καλύτερα από χίλιες λέξεις το νόημα της εξέγερσης που ζήσαμε τις τελευταίες μέρες.» («Η Καθημερινή», 14.12.2008)

Φυσικά ο Εφραίμ και το σκάνδαλο του Βατοπεδίου δεν έχει σχέση αιτίου-αιτιατού με όσα ζήσαμε πριν από μερικούς μήνες και (δυστυχώς) ξεχάσαμε. Ο φλογισμένος Δεκέμβρης του 2008 είχε να κάνει με πολλά μικρά πραγματάκια, που συσσωρεύτηκαν αθέατα και δημιούργησαν μια διάχυτη αίσθηση, όχι απλώς ανομίας, αλλά επιλεκτικής εφαρμογής των νόμων. Είχε να κάνει με μια νεφελώδη, αλλά πραγματική, οργή απέναντι σ’ ένα κράτος, για το οποίο πολλοί και ειδικότερα οι νέοι νιώθουν ότι εξαντλεί την αυστηρότητά του στους αδύναμους, και είναι εξαιρετικά γαλαντόμο στους ισχυρούς. Είχε να κάνει με εκείνη την απαξιωμένη (επειδή έγινε καραμέλα στο στόμα δημοσιογράφων και πολιτικών) διαπίστωση περί «απαξίας των θεσμών».

Το πιο ανησυχητικό από τον Δεκέμβρη είναι ότι είχε πολλή οργή δίχως συγκεκριμένο αίτημα. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί και αύριο να επαναληφθεί. Αρκεί μια θρυαλλίδα, ένα τυχαίο γεγονός να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε και πάλι: «Μα, πού κρυβόταν τόση οργή;». Οι παραγραφές των σκανδάλων, οι δικονομικές λοβιτούρες, τα «χαμένα» σήματα από την Ουρουγουάη δεν είναι ικανά από μόνα τους να δημιουργήσουν ανάφλεξη, όπως έκανε ο φόνος του 16χρονου στα Εξάρχεια. Σωρεύουν όμως εύφλεκτο υλικό που μπορεί ένας τυχαίος πυροβολισμός να πυρπολήσει. Μπορεί να έχουμε ξεχάσει, μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε, αλλά κάθε αστοχία των θεσμικών φορέων –και ειδικά της δικαιοσύνης– προετοιμάζει τον νέο Δεκέμβρη.

Αυτό που ονομάζουμε κοινωνία είναι ένα χαοτικό σύστημα ανθρώπινων σχέσεων και συλλογικοτήτων, στο οποίο, όταν διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες, χρειάζεται μόνο το πέταγμα μιας πεταλούδας για να δημιουργήσει θύελλες. Αυτό το πέταγμα δεν μπορεί ποτέ να προβλεφθεί. Το μόνο που μια κοινωνία διά της πολιτικής μπορεί να κάνει είναι να αποτρέψει το ενδεχόμενο να γίνει το φτερούγισμα καταστροφική θύελλα. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν κατανοήσουμε πόσο πολύτιμοι είναι οι θεσμοί.