«ό,τι κινείται είναι κόκκινο» (tout ce qui bouge est rouge)

Οι γενικές τάσεις επιδρούν με ιδιαίτερο τρόπο στις διαφορετικές συγκυρίες και ομάδες. Η αριστερή νεολαία βιώνει προφανώς τις επιδράσεις μέσα από τις διεργασίες της μετακομμουνιστικής και της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς. Ιδίως της πρώτης, η οποία βρίσκεται σε φάση βαθιάς μεταλλαγής και σιωπηρών ασυνεχειών με το παρελθόν της. Το ΚΚΕ, προσπαθώντας να αυτοπροσδιοριστεί ως αντισυστημικό κόμμα, τείνει σταθερά στον φονταμενταλισμό, που εν προκειμένω σημαίνει οπισθοδρόμηση στη «χρυσή εποχή» της σταλινικής καθαρότητας. Ο ΣΥΝ επιδιώκει, αντίθετα, το φλερτ με τα «κινήματα». Παρά τις διαφορές, οι ομοιότητες των δύο εκφράσεων της μετακομμουνιστικής Αριστεράς είναι πλέον εντονότατες, καθώς συναντώνται σε ένα ενιαίο πολιτικό αρχέτυπο που προηγείται οποιασδήποτε συγκεκριμένης γραμμής. Κατ΄ αρχάς, προτείνουν μια απολύτως αρνητική «διάγνωση» της σημερινής κοινωνίας, της παγκοσμιοποίησης και του μεταδιπολικού κόσμου. Υπό τον τίτλο «νεοφιλευθερισμός» ή απλώς καπιταλισμός, περιγράφουν ένα «σύστημα» απόλυτης σχεδόν λειτουργιστικής συνοχής, το οποίο παράγει μόνο κινδύνους και όχι ευκαιρίες. Έναντι αυτής της αρνητικής «ολότητας», η στρατηγική των μεταρρυθμίσεων είτε απορρίπτεται θεωρητικά είτε αυτοακυρώνεται. Έξω όμως από τον ιστορικό ορίζοντα της εποχής είναι και η επανάσταση, όπως και η σύνδεση του όποιου «οράματος» με ένα στοιχειώδες έστω πολιτικό- θεωρητικό. Κοντολογίς, ούτε γάτος ούτε σκύλος. Μένει άρα ο γατόσκυλος. Η «αντίσταση», σαν μόνη δυνατότητα έναντι της καταθλιπτικής συνεκτικότητας του «συστήματος». Η θεωρητική και πολιτική συνθετότητα του ιστορικού κομμουνισμού υποβαθμίζεται σε μια υπολειμματική ιδεολογία της σύγκρουσης. Το στερεότυπο αυτό είναι άλλωστε καλά ριζωμένο στην αριστερή σκέψη και οι Γάλλοι το είχαν αποφθεγματικά συνοψίσει: «ό,τι κινείται είναι κόκκινο» (tout ce qui bouge est rouge). Κατά τρόπο ειρωνικό, η στάση απέναντι στον αστυνομικό εκφράζει την ηθική- πολιτική υποβάθμιση και μεταλλαγή. Εννοώ την απόσταση που χωρίζει το παλαιό σύνθημα «τρεις κι εξήντα παίρνετε και τον κόσμο δέρνετε» που έβλεπε τον αστυνομικό ως ένστολο προλετάριο, στο σύγχρονο «μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι» το οποίο ανέχεται και έχει νομιμοποιήσει

Η παρατεταμένη πανεπιστημιακή κρίση έδειξε το «μέγα κενό» μιας δυναμικής μεταρρυθμιστικής προοδευτικής πολιτικής δύναμης

η ηγεσία των δύο κομμάτων. Σε κάθε περίπτωση, τα προηγούμενα αναφέρονται προφανώς στο επίπεδο της ιδεολογίας και των εννοιολογικών στερεότυπων. Γιατί στο επίπεδο της πρακτικής και τα δύο κόμματα συμμετέχουν ολοψύχως στην «πολιτική αγορά» και στην «κοινωνία του θεάματος». Και καλά κάνουν, αν και ακόμα καλύτερα θα ήταν να διατηρούσαν περισσότερο κριτική στάση.

Διαφορετικά βιώνουν όμως τις αντιθέσεις του πολιτικού αρχέτυπου «ούτε μεταρρύθμιση ούτε επανάσταση- μόνο «αντίσταση» οι νέοι και οι νέες που δέχονται την επιρροή της μετακομμουνιστικής κουλτούρας. Από τη μια, διαποτίζονται από την απαισιοδοξία ως προς τις πραγματικές ευκαιρίες και δυνατότητες που τους δίνει η σημερινή κοινωνία, όσο και αν το αγωνιστικό φρόνημα συγκαλύπτει το γεγονός. Το ακούσαμε στον λόγο των παιδιών των «καταλήψεων». Η πανταχού παρούσα ανασφάλεια και οι κλειστοί ορίζοντες της ανεργίας μοιάζει να περιμένουν κάθε φοιτητή και φοιτήτρια. Όλη η κοινωνία άλλωστε έχει βαλθεί σχεδόν συστηματικά να αποθαρρύνει τη νεολαία της. Οι πρωτοετείς φοιτητές και φοιτήτριες έρχονται με το ηθικό μελλοντικού τροφίμου του ΟΑΕΔ. Το σημερινό πολιτικό αρχέτυπο της μετακομμουνιστικής Αριστεράς συμβάλλει με τον τρόπο του. Να μην αλλάξει τίποτα, γιατί το αύριο κατά πάσα πιθανότητα θα είναι χειρότερο από το χτες. Φροντίζουν γι΄ αυτό οι «επιχειρήσεις», η αγορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η παγκοσμιοποίηση, κ.λπ. Από την άλλη, ο αριστερός βολονταρισμός και ο νεανικός ενθουσιασμός ζητούν τη διέξοδό τους. Και τη βρίσκουν στη στιγμή της «κατάληψης», και για τους πιο μαχητικούς, στη στιγμή της σύγκρουσης με την αστυνομία (γι΄ αυτό οι αριστεριστές και οι αναρχοαυτόνομοι έχουν την πρωτοκαθεδρία). Η «κατάληψη» και η σύγκρουση συμβολίζουν τη «ρήξη», μέσω της οποίας αυτή η νεολαία προσπαθεί να συμπληρώσει θετικά την «αντιστασιακή» της ταυτότητα. Γι΄ αυτό αναγορεύονται σε καθημερινή ή εβδομαδιαία τελετουργία. Η περιοδική επανάληψη διατρανώνει την ταυτότητα και ανακαλεί φαντασιακά τη μεταφυσική της ιστορικά αδιανόητης επανάστασης. Έτσι, το κράμα συντηρητισμού και «τελετουργίας της ρήξης» έχει δέσει.

Αυτά ως προς τη μετακομμουνιστική Αριστερά. Ως προς την άλλη; Η παρατεταμένη πανεπιστημιακή κρίση έδειξε το «μέγα κενό» μιας δυναμικής μεταρρυθμιστικής προοδευτικής πολιτικής δύναμης. Η ταλαιπωρία του ΠΑΣΟΚ και της ΠΑΣΠ απλώς έκανε πασιφανές το γεγονός, ξαναθέτοντας το ερώτημα: μεταξύ του μετακομμουνιστικού κράματος συντηρητισμού και νεο-αριστερισμού και του δεξιού soft συντηρητισμού, υπάρχουν σήμερα οι δυνατότητες ενός ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού;

Οι αρθρογράφοι συνηθίζουν να υπόσχονται «επ΄ αυτού θα επανέλθω». Το μέγεθος του ερωτήματος όμως είναι τέτοιο που η μόνη υπόσχεση είναι ότι θα συνεχίσει να μας τριβελίζει.

Ο Γιάννης Βούλγαρης διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.